Сур’ёзнасць пагрозы COVID-19 не адмяняе абавязкі выконваць правы чалавека

Аўтары дакумента — Кацярына Дэкайла, кандыдат юрыдычных навук, дацэнт, эксперт у галіне бізнеса і правоў чалавека, Алег Гулак, эксперт у галіне правоў чалавека, недыскрымінацыі, падыходу, заснаванага на правах чалавека (HRBA), старшыня Беларускага Хельсінкскага Камітэта.

Нягледзячы на ​​рознае разуменне ўзроўню пагрозы, кваліфікацыя дадзенай сітуацыі СААЗ як пандэміі, яе маштабы, дынаміка развіцця, ужо відавочныя наступствы і ўплыў на сацыяльныя сістэмы, а таксама практыка мераў, якія прымаюцца большасцю дзяржаў, сведчаць аб тым, што сітуацыя сур’ёзная. Гэта не падстава для панікі, гэта аб’ектыўны фактар, непрыняццё і адмаўленне якога істотна зніжае эфектыўнасць мераў, што прадпрымаюцца.

У кантэксце правоў чалавека ў сітуацыі такой сур’ёзнай пагрозы з’яўляецца аб’ектыўная неабходнасць прымаць меры, звязаныя з абмежаваннямі правоў чалавека не толькі ў сферы аховы здароўя. Пры гэтым крытэрамі правамернасці такіх абмежаванняў з’яўляюцца законнасць, рэальная неабходнасць, прапарцыянальнасць і часовасць. У такой сітуацыі становіцца яшчэ больш складаным пошук балансу паміж абаронаю інтарэсаў індывіда і грамадства. Прасцей кажучы, у экстранай сітуацыі выконваць правы чалавека нашмат складаней, чым у «мірны час».

BAJ.BY звяртае ўвагу на высновы праваабаронцаў, якія тычацца інфармацыйнага складніка нашага жыцця.

Недапушчальнасць інфармацыйнага «вакууму» або «прастою» і інфармацыйная гігіена.

У любой экстраардынарнай сітуацыі эфектыўнасць і аператыўнасць прынятых мер залежыць ад таго, наколькі поўную і дакладную інфармацыю мае не толькі той, хто прымае рашэнні, але і адрасаты гэтых рашэнняў і мераў, то бо грамадства. Менавіта на дакладнасці і паўнаце інфармацыі «завязана» ўтрыманне неабходных мер.

Інфармацыйны «вакуум» або «простай», прадастаўленне няпоўнай і / або недакладнай інфармацыі (асабліва ва ўмовах не ўведзенага афіцыйна каранціну і незакрытых межаў) недапушчальныя, таму што:

Гэта не дазваляе людзям прымаць узважаныя і сістэмныя рашэнні, звязаныя са сваім здароўем, жыццём і дабрабытам у выпадку, калі прымаюцца дзяржавай і бізнэсам меры недастатковыя і неэфектыўныя.

У сучасных умовах, калі на людзей «звальваецца» велізарная плынь разнастайнай і часам супярэчлівай інфармацыі, звязанай з каранавірусам, — ва ўмовах адсутнасці поўнай і пэўнай інфармацыі з афіцыйных крыніц, людзі пачынаюць запаўняць гэтыя «прабелы» па сваім разуменні і меркаванні, што можа нанесці шкоду як ім самім, так і навакольным.

Такім чынам, з аднаго боку, забеспячэнне рэалізацыі права на інфармацыю ў экстрэмальнай сітуацыі цесна звязана з рэалізацыяй шэрагу іншых правоў — права на жыццё, права на здароўе, права на свабоду і асабістую недатыкальнасць, свабоду слова, свабоду перамяшчэння і г.д.

З іншага боку, для забеспячэння інфармацыйнай гігіены і недапушчэння распальвання панікі ў грамадстве ў шэрагу выпадкаў узнікае пытанне аб абмежаванні і права на інфармацыю, і свабоды выказвання меркавання. Пры гэтым паўторымся, такія абмежаванні павінны быць законныя, часовыя, рэальна неабходныя і прапарцыйныя.

Невысокая гатоўнасць грамадства да адказных паводзінаў, невысокі ўзровень культуры здароўя, інфармацыйнай і прававой пісьменнасці ў грамадстве. Асноўныя праблемы, якія робяць і так ўразлівага чалавека яшчэ больш уразлівым, зніжаюць эфектыўнасць мер, што прымаюцца і ствараюць дадатковыя рызыкі парушэння правоў у гэтай сувязі:

1. Людзі не ўспрымаюць праблему COVID-19 сур’ёзна.

Людзі часта не рэагуюць на заклік лекараў застацца дома, працягваюць наведваць грамадскія месцы, хадзіць у бары, рэстараны, не карыстаюцца аднаразовымі пальчаткамі пры выхадзе на вуліцу. Людзі хаваюць ад медыкаў сваё дрэннае самаадчуванне, наяўнасць тэмпературы, каб не трапіць у бальніцу. Людзі не ўсведамляюць, што ад іх паводзінаў можа залежаць здароўе і жыццё іншага чалавека. Такая сітуацыя складваецца, у тым ліку, з‑за адсутнасці поўнай і пэўнай інфармацыі з афіцыйных крыніцаў, на што накладваецца нізкі ўзровень інфармацыйнай культуры, звычка давяраць «суседу», «сарафаннае радыё» як асноўная крыніца інфармацыі і г.д.

Паводле даследавання, праведзенага ў сакавіку 2020 г. міжнародным агенцтвам маркетынгавых і сацыяльных даследаванняў «МАСМД», толькі 59 % апытаных імкнуцца пазбягаць масавага збору людзей, толькі 40 % абмяжоўваюць наведванне гандлёвых цэнтраў, толькі 30 % сталі радзей карыстацца грамадскім транспартам і часцей апрацоўваць антысептыкам свой тэлефон і іншыя паверхні і толькі 25 % абмежавалі наведванне сваіх пажылых сваякоў і бацькоў.

2. Стыгматызацыі і стэрэатыпы.

У грамадстве праяўляецца негатыў, пачынаючы з боязі перыяду «ранняга коронавируса» у дачыненні да людзей азіяцкай знешнасці, і сканчваючы абразамі або высвятленнямі, спалучанымі з умяшальніцтвам у асабістае жыццё, на адрас суайчыннікаў, чый аналіз выявіўся станоўчым.

Гэта стварае глебу для дыскрымінацыі.

3. Людзі часта не ведаюць сваіх правоў, не маюць досведу і не разумеюць, якія паводзіны ў дачыненні да іх з’яўляецца належнымі, а якія не.

Азнаёміцца ​​з дакументам можна ТУТ.