БТ супраць

Нацыянальная дзяржтэлерадыёкампанія перавяла вяшчаньне сваіх рэгіянальных навінных праграм на беларускую мову. Падзея, праўда, аніяк не зьвязаная зь дзейнасьцю ТБМ ці кампаніяй «Будзьма». То бок пераход адбыўся зусім ня ў выніку публічнага ціску, пратэстаў ці гучных патрабаваньняў пашырыць сфэру ўжываньня беларускай мовы. Дык што за прычыны прымусілі дзяржаўнае тэлебачаньне зрабіць такі нечаканы крок?

Адказы афіцыйных асобаў мала што прасьвятляюць. «Гэта даўняя наша задума», — паведаміла, не ўдакладніўшы, ад якога году задума выношвалася, загадчыца аддзела навінаў магілёўскай студыі тэлебачання спн. Ганчарова.

А дырэктар тэлерадыёкампаніі Гродна сп. Мельнічэнка, спаслаўшыся на дзьвюхмоў’е, канстатаваў: «Мы прааналізавалі сітуацыю і выявілі, што было замала перадач на беларускай мове».

То бок аналіз прадэманстраваў, што расейскамоўных праграм было зашмат. Ці, больш дакладна, — практычна ўсе вяшчаньне дзяржаўных тэлеканалаў было расейскамоўным.

Нарэшце, намеснік кіраўніка Белтэлерадыёкампаніі сп. Мартыненка на пытаньне «НН» пра вяртанне да беларускай мовы адказаў: «Справа ў тым, калі адбываўся пераход на расейскую, то мы дакладна ведалі, што гледачы не хацелі бачыць навіны па-беларуску. Не выключана, што цяпер сытуацыя зьмянілася. Трэба праверыць».

Карацей, усё заблыталася яшчэ болей. Калі пераходзілі на расейскую мову, дык гэта быў вывераны і базаваны на цьвёрдых навуковых дадзеных крок («мы дакладна ведалі, што гледачы не хацелі бачыць навіны па-беларуску»), а як вяртаньне да беларускамоўнага вяшчання, дык гэта экспэрымэнт зь няяснымі вынікамі і наступствамі. Прычым экспэрымэнт, што праводзіцца мэтадам «тыку» («Не выключана, што цяпер сытуацыя зьмянілася. Трэба праверыць»).

А што, калі насамрэч зьмянілася? Дык сытуацыя зьмянілася ці не?

З прычыны актыўнага выцясьненьня беларускай мовы і культуры зь дзяржаўных мэдыя, палітычнай і публічнай сфэраў, зь сярэдняй школы, вышэйшых адукацыйных ды іншых дзяржаўных установаў сытуацыя, на жаль, зьмянілася ў горшы бок. Відавочным вынікам гэтай палітыкі зьяўляецца той просты факт, што, нягледзячы на афіцыйна абвешчаную роўнасьць сацыяльнага і культурніцкага статусаў беларускай і расейскай моваў, пераважная большасьць выпускнікоў сярэдніх школаў ды ВНУ ня ў стане сфармуляваць простай думкі на беларускай мове.

Яшчэ больш небясьпечная тэндэнцыя — рост колькасьці беларускіх грамадзянаў, якія ў якасьці сваёй роднай называюць расейскую мову (часта, праўда, у спалучэньні з другой роднай мовай — беларускай). Але другая «родная» не зьяўляецца, як правіла, функцыянальнай, то бок на ёй ня пішуць, не чытаюць і не размаўляюць.

Дык ці ёсьць у гэтай сытуацыі, што зьмянілася не на карысьць беларускай мовы, хоць якая небясьпека для ўладаў? Як ні парадаксальна — ёсьць. Гэтая небясьпека палягае ў больш шырокай тэндэнцыі: родная расейская мова — родная расейская літаратура — «отечественная философия» — «Лада — автомобиль отечественного производства» — «Москва — столица нашей родины»…

Тэндэнцыя, як мінімум, скіраваная на культурніцкую дэлегітымізацыю сёньняшняга палітычнага рэжыму ў Беларусі. Наступны крок — выдача расейскіх пашпартоў. …У якасьці другога і, вядома ж, роднага пашпарту!

БТ, як выглядае, супраць гэтай тэндэнцыі. Дакладней, выконвае загад зьверху.