«Мы — не бульбашы, мы — беларусы». Этычныя заўвагі на вечныя тэмы

«Экстрэмісцкі» статус

Цяпер рэжым прызнае «экстрэмісцкімі» нават асабістыя старонкі журналістаў у сацсетках, не кажучы пра незалежныя СМІ. Пытанне, якое ўздымалася неаднойчы, у тым ліку ў нашых артыкулах: ці трэба папярэджваць суразмоўцаў кожны раз?

Улады могуць адабраць стары дамен. БАЖ пераязджае на новы — Baj.media

— Прагаворваць варта, — упэўнены Аляксандр Класкоўскі. — Некаторыя спікеры застаюцца ў Беларусі. Іх нешмат, але яны ёсць, і могуць не разумець рызыку. Але нават у выпадку, калі чалавек выехаў за мяжу, ён можа быць супраць таго, каб згадвалі яго лакацыю, сувязь са сваякамі і г. д.

Сведчанні, якія немагчыма верыфікаваць

— У некаторых выпадках трэба больш шчыльна верыфікаваць спрэчныя моманты, — заклікае суразмоўца. — А калі гэта немагчыма, то адмовіцца ад рэтрансляцыі галаслоўных абвінавачанняў. Напрыклад, палітвязень, які выйшаў на свабоду, можа выказаць негатыў пра некага, таму што ў іх там, за кратамі, не склаліся асабістыя стасункі. Справа журналістаў у такіх выпадках — быць асцярожнымі. Калі некаторыя сведчанні немагчыма верыфікаваць, лепей іх абысці.

Клікбэйт

— Пагоня за хайпам — яшчэ адна праблема, — лічыць Аляксандр Класкоўскі. — З аднаго боку, добры журналіст палюе на смажаныя тэмы. Але з іншага — падчас адбываецца раздзіманне праблем, нейкія канфлікты раскручваюцца на пустым месцы.

Аналітыка часта запрашаюць паўдзельнічаць у стрымах, каб пракаментаваць пытанні палітыкі. Па яго словах, падчас такіх трансляцый, здараецца, гучаць некарэктныя фармулёўкі, асноўная мэта якіх — зачапіць цікавасць аўдыторыі. 

— Мяне аднойчы спыталіся: а што вы думаеце наконт палітычнай заявы Анжалікі Агурбаш? Ну дзе гэтая спявачка, а дзе палітыка? — прыводзіць ён прыклад. — Асабліва часта раздзіманне з мухі слана сустракаецца ў YouTube. Даеш інтэрв’ю, а потым глядзіш, як падаецца кантэнт. І здзіўляешся, бо ў шапцы — «Класкоўскі размазаў Лукашэнку» ці «Пракаментаваў істэрыку дыктатара». Хаця і сэнс, і акцэнты былі зусім іншымі.

Неэтычныя пытанні да эксперта

Аналагічная праблема. У эфір запрашаюць спікера і задаюць пытанні, якія заганяюць таго ў пэўныя рамкі і прымушаюць прамовіць нейкі прапагандысцкі ці антыпрапагандысцкі тэзіс. Выглядае як спекулятыўнае выкарыстанне эксперта.

— Напрыклад, пытанне можа гучаць прыблізна так: што думаеце пра новы жахлівы крок адпетага дыктатара? — іранізуе Аляксандр Класкоўскі. — І як тут быць? Рабіць заўвагу, што на такія пытанні з апрыёры экспрэсіўнымі ярлыкамі не адказваю? Ну дык гэта скандал у жывым эфіры. А калі пачынаеш адказваць, то атрымліваецца, што нібыта гуляеш па гэтых правілах. Выклікае пачуццё, што цябе не паважаюць і сапраўднае тваё меркаванне нікога не цікавіць.

Табуяваная лексіка

Ужо стала агульным месцам выкарыстанне так званай абмежаванай лексікі, якую раней пазбягалі ў журналісцкіх тэкстах. А мо, часы змяняюцца, і не варта саромецца, быць бліжэй да чытача ці гледача?

Аднак эксперт лічыць, што гэтая этычная норма перагляду не падлягае:

— Вы ж, напэўна, ведаеце, як называюць спрэчкі беларусаў у сацсетках? Мяне курчыць, бо гэта, па-першае, вульгарная лексіка, а па-другое — мы самі сябе прыніжаем як нацыю. Мы — не бульбашы, мы — беларусы. Ну навошта прыніжаць сябе?

Таксама ён прыгадаў распаўсюджанае меркаванне: нібыта супраць дыктатуры можна ўжываць табуяваную лекіску, у такім выпадку правілаў няма.

— Але гэта не так, — кажа Аляксандр Класкоўскі. — Іншы раз выпадаеш у асадак ад грубасці вядучых. Хоць не так ужо складана падабраць эўфемізм.

Візаванне

Яшчэ адно з вечных пытанняў — узгадненне тэксту са спікерам. Здаецца, нармальная справа, паважлівы падыход да суразмоўцы. Але ёсць адваротны бок, калі эксперт раптам вырашае перапісаць тэкст поўнасцю ці зацягвае час, не даючы ніякага адказу.

— Аднак і ў гэтым пытанні я застаюся старамодным, — прызнаецца журналіст. — У большасці выпадкаў гэта рабіць неабходна. Я сам часам, калі атрымліваю на візу тэкст з уласным каментаром, выдыхаю: добра, што ён не выйшаў у такім выглядзе. Інакш бы выглядаў дурнем, які пераблытаў Цэнтральнаафрыканскую Рэспубліку з Паўднёва-Афрыканскай.

Без прапаганды

Напрыканцы ветэран журналістыкі заклікаў незалежныя медыі не звальвацца ў прапаганду ці контрпрапаганду, што шырока сустракаецца ў многіх YouTube- і Telegram-каналах:

— Так, мы сутыкнуліся з цяжкімі, жорсткімі ўмовамі, але гэта не нагода забывацца пра якасць і прафесіяналізм. Нават у такой няпростай сітуацыі варта прытрымлівацца стандартаў. Бачу, што так робіць большасць медыяў.

Чытайце яшчэ:

У Парыжы стварылі хартыю аб выкарыстанні штучнага інтэлекту. Дзесяць запаведзяў для журналістаў

Апублікаваны індэкс свабоды прэсы-2023: Беларусь апусцілася на чатыры пазіцыі

Аляксандр Класкоўскі: Дайце эксперту надзець штаны!