Літоўскі журналіст абурыўся беларусамі ў Вільні, заклікаў «паказаць, што ім не радыя»

Што напісаў літоўскі журналіст

Рымас Бружас у артыкуле пад загалоўкам «Варожая весялосць у Вільні» наракае, што ў літоўскай сталіцы «часта адчуваеш сябе нібы дзесьці ў Менску», бо вакол машынаў з беларускімі нумарамі ці не столькі ж, колькі з літоўскімі, а ў літоўскіх гандлёвых цэнтрах «ледзь чуваць літоўскую мову».

«Перад намі прадстаўнік краіны, якая дапамагае забіваць украінцаў, і ён нічым не пакрыўджаны. Гэтая ж краіна, паўтару, пагражае напасці на Літву», – піша ён пра беларусаў.

Ён задаецца пытаннямі: ці часта беларусаў пыталі, чый Крым, ці часта ім давалі зразумець, як літоўцы ставяцца да беларускага дыктатара і ці бачылі слухачы, як літоўцы ладзяць «антыбеларускія флэшмобы» каля гандлёвага цэнтру «Akropo­lis», і ці бачылі плакаты, якія паказваюць Аляксандра Лукашэнку і Уладзіміра Пуціна «ў непрыстойных позах», ці часта бачылі «хаця б улёткі за дворнікамі».

На думку журналіста, літоўцы паказваюць слабасць грамадзянам краіны-агрэсара, якія прыязджаюць на закупы ў Вільню, і гэта робіцца пацверджаннем прапаганды аб «слабасці Захаду».

«Цікава, ці расказалі б яны, перажыўшы адназначную рэакцыю на сваю краіну-агрэсара, як добра правялі час у Вільні?» – пытае Бружас.

Ён не ўдакладняе, да якіх канкрэтна дзеянняў заклікае, але піша, што было б правільна, калі б кожная машына з беларускімі нумарамі «выпрабавала на сабе, што мы думаем аб урадзе краіны, адкуль яны прыехалі», і калі б кожнаму «суседу з Усходу» ў літоўскіх гандлёвых цэнтрах было «выразна паказанае стаўленне да дзяржавы, якая адкрыта пагражае нас паглынуць», бо трэба, каб «кожны ведаў, што Літва – гэта не гандлёвы цэнтр».

«Той, хто нясе смярдзючую змяю пагарды да нашага ладу жыцця, каштоўнасцяў і свабоды, павінен ведаць, што яму тут не радыя», – піша Бружас, не ўдакладніўшы, як вызначыць сярод беларусаў тых, хто гэта нясе.

У Літве не бачаць у гэтым распальвання варожасці?

Некаторыя беларусы ў сацсетках абурыліся гэтай публікацыяй. Публічнай рэакцыі з літоўскага боку на момант публікацыі не было, а артыкул Бружаса, апублікаваны вечарам 30 студзеня, дагэтуль дасяжны на сайце LRT – грамадскай тэлерадыёкампаніі Літвы, фінансаванай з падаткаў грамадзянаў.

Кантралёрка па этыцы LRT на момант публікацыі не адказала на запыт «Белсату» аб каментары.

Старшыня Літоўскага аб’яднання журналістаў Дайнюс Радзявічус у каментары «Белсату» сказаў, што ў артыкуле пабачыў асуджэнне не толькі дыктатараў і іхных рэжымаў, але і пасіўных і актыўных прыхільнікаў гэтых рэжымаў.

«Гэтым каментаром Рымас Бружас, мне здаецца, хацеў справакаваць літоўцаў, каб яны не былі абыякавымі да дыктатараў і іх прыхільнікаў, – мяркуе Радзявічус. – Таму, прызнаюся, я не бачу ў тым тэксце ніякай нянавісці менавіта да беларусаў як да нацыі. Я бачу больш жаданне справакаваць літоўцаў на размову і стасункі з беларускімі грамадзянамі, якія прыязджаюць у Вільню ў якасці турыстаў на выходныя».

Ён падкрэсліў, што гэта ягонае асабістае меркаванне, але не пазіцыя Літоўскага аб’яднання журналістаў.

Што рабіць незадаволеным?

Радзявічус параіў тым, хто бачыць мову варожасці (якой ён у тэксце не бачыць) звярнуцца ў паліцыю ці пракуратуру, напісаць амбудсмену LRT і прасіць ацаніць каментар Бружаса ў Інспекцыі па журналісцкай этыцы.

Інспектарка па журналісцкай этыцы Гражына Раманаўскайце пацвердзіла «Белсату», што абураныя публікацыяй выказванняў Бружаса могуць звяртацца ў названыя службы. Пры разглядзе скаргаў інспекцыя па журналісткай этыцы запытае тлумачэнні ў вытворцы ці распаўсюдніка інфармацыі, ацэніць выказванні і іхны кантэкст.

Калі ў тэксце выявяць адпаведныя парушэнні, то інфармацыя будзе падлягаць выдаленню згодна з пунктам 3 часткі 1 артыкулу 19 закону «Аб публічнай інфармацыі».

Акрамя таго, артыкул 170 Крымінальнага кодэксу Літвы прадугледжвае для фізічных і юрыдычных асобаў адказнасць за распальванне варожасці супраць любой нацыянальнай, расавай, этнічнай, рэлігійнай ці іншай групы. Пакаранні – ад штрафу да 4 гадоў пазбаўлення волі.

«Літва – дэмакратычная дзяржава, у якой абароненыя прынцыпы свабоды выяўлення і слова, меркаванні людзей, але распальванне нянавісці – па-за межамі свабоды выяўлення», – адзначае Раманаўскайце.

На пытанне аб тым, ці не ўзнікае цяжкасцяў з вызначэннем мовы нянавісці ў час захопніцкай вайны ва Украіне, Раманаўскайце адказала: у кантэксце цяперашняй геапалітычнай сітуацыі меркаванні могуць выражаць мацней, крытыка становіцца вастрэйшай. Але пры разглядзе скаргаў Інспекцыя па журналісцкай этыцы ўлічвае канструкцыі сцверджанняў, улічвае кантэкст публікацыі і ацэньвае, ці выражаецца меркаванне, ці паведамляецца навіна.

Чытайце яшчэ:

Любоў Лунёва: Недапушчальна, калі дасведчаныя журналісты вымушаныя заціскаць у сабе прафесіяналізм і выконваць працу капірайтара

«Фінансаванне беларускіх медыяў пагаршаецца. Усё больш адчуваецца канкурэнцыя з боку расійскіх СМІ». Што рабіць?

«Падчас страляніны падлеткі называлі сына «бандэраўцам» і абяцалі перавыхаваць». Расійская журналістка пра выпадак у Вільні