• Актуальнае
  • Медыяправа
  • Карыснае
  • Кірункі і кампаніі
  • Агляды і маніторынгі
  • Рэкамендацыі па бяспецы калег

    Сяргей Чуб: «Рускія расказвалі, што «все мы братья», і я не вытрымаў: «Усё, братья, прыехалі – выходзім!» І высадзіў»

    Купалавец распавёў «Салідарнасці» пра працу і дзівосныя выпадкі ў таксі, кропку зламанасці ў эміграцыі і паўнюткі пазітыў.

    Сяргей Чуб амаль два с паловай гады жыве ў Польшчы, 4 кастрычніка яму спаўняецца 44 гады.

    – Дзень народзінаў для мяне самы пазітыўны дзень, бо цябе і абласкаюць, і гору прыемнасцяў нагавораць, хатнія зробяць любімыя торцікі.

    Я не надаю гэтаму дню вялікі сэнс, але гэта дзень, калі я магу расслабіцца. У тым годзе на мой дзень народзінаў мы ездзілі з Зояй Белахвосцік і спектаклем «Moj Hleb» на гастролі. І цудоўны быў дзень народзінаў: і папрацаваў, і потым пайшлі ў гатэль пасядзелі.  

     Але ж тады вы пісалі ў інстаграме, што «гэта цяжкі дзень для мяне. Як казаў мой Якімка ў «Паўлінцы», няма такога злога, каб яно на добрае не выйшла…»

    – Мы ўсе тут, у эміграцыі, праходзім пікавыя кідкі ў розныя эмацыйныя бакі. Бывае, жывеш і ўжо ўсё спакойна: і праца ёсць, і ведаеш што і як, і польскую падвучыў.

    А ў нейкі момант штосьці страляе і зноў кідае ў дэпрэсію, зноў не разумееш што, як і навошта. Пачынаецца капанне: што я зрабіў не так? Разумею, што гэта нагода для псіхалагічнай дапамогі, але я прызвычаіўся сам разбірацца з гэтым.

    Вось і год таму страляла-балела. Калі зразумеў, што ў творчасць тут, у Польшчы, будзе цяжка ўладкавацца, прыйдзецца шукаць працу на складзе ці ў краме, ці ісці ў таксі – мяне вельмі балюча накрыла. Спатрэбіўся тыдзень, каб гэта выхадзіць, выгуляць і пераварыць. Сабака быў рады – мы маглі гуляць і пяць гадзін запар.

    Але ж у галаве круцілася: «Я вучыўся чатыры гады ў Акадэміі мастацтва, 20 гадоў працаваў у Нацыянальным тэатры – а што цяпер?»

    Перакруціў, перажыў. Зрабіў дакументы, узяў у арэнду машыну і пайшоў працаваць у таксі.

     Які быў самы цяжкі момант у гэтай працы?

    – Не творчая праца, паток людзей, замежнікі – ну і хай сабе, не баюся. Але ж я нават не мог уявіць, як браць грошы. Прасіць ці што?

    Потым разумееш, што гэта прафесія, як і іншыя: зрабіў паслугу – плоцяць. Было цяжка прыняць, што цяпер будзе вось так.

    Таму, калі ты можаш час ад часу працаваць па прафесіі – файна. Дзякуй Богу, нам дапамаглі, і мы робім новы спектакль з рэжысёрам Аляксандрам Гарцуевым.

    «Спрабаваў мяне пераканаць, што беларусы самі вінаватыя, бо народ заслугоўвае прэзідэнта, якога мае»

    – У прафесіі кіроўцы сутыкаешся з рознымі людзьмі. Якія былі выпадкі?

    – Мне ўжо кажуць: «Напішы ты кнігу!». Страшных – можа адзін, калі п’янаму паляку нешта не спадабалася. Але гэта выключэнне.

    А смешных выпадкаў было столькі… Самае недарэчнае, што здарылася – кліент патэлефанаваў і пачаў мне ангельскай тлумачыць, што ўвёў не тую адрэсу. А я ангельскую не ведаю. Ён гаворыць, я па слову спрабую выхапіць, разумею, што ён дзесьці там убаку стаіць, кажу: «О’кей, андэстэнд…»

    Прыязджаю, ён па-ангельску лапоча. Сядае, бачыць у машыне беларускую стужку, бел-чырвона-белы сцяжок і кажа: «А навошта мы так пакутавалі?». Я змог толькі адказаць, што ён першы пачаў (смяецца).

    – Якія пасажыры напружвалі больш за ўсё?

    – Былі з расейскім пашпартам. Калі пачыналі расказваць, што «мы все братья», я не вытрымліваў: «Усё, братья, прыехалі, выходзім». Аднойчы так і не давёз, калі заявілі: «Мы не понимаем, почему нам везде так не рады».

    На што я адказаў: «Я вам даже объяснить не могу. Может быть, потому, что вы напали на другую страну? Может потому, что вы задолбали всех называть братьями?!»

    Ну і высадзіў з машыны. Не ведаю, што яны тут робяць, такіх увогуле трэба дэпартаваць. 

    Аднойчы ехаў польскі гісторык, які добра размаўляў па-расейску. Спрабаваў пераканаць, што беларусы самі вінаватыя, бо народ заслугоўвае прэзідэнта, якога мае. А пад ляжачы камень вада не цячэ.

    Была працяглая паездка, і я распавядаў яму пра Беларусь, пра забарону на працу, пра немагчымасць штосьці сказаць, трымаць свае нацыянальныя колеры ў руках, пра ўмоўную забарону на карыстанне роднай мовай, калі нацыянальныя тэатры вымушаны пераходзіць на расейскую. Пра колькасць палітзняволеных. Ён слухаў, а напрыканцы сказаў: «Дзякуй вам, вы трошкі перавярнулі мой сусвет».

    «Я быў у адным кроку ад таго, каб сесці ў машыну і ехаць назад у Беларусь»

     Які быў самы цяжкі перыяд за 2,5 гады эміграцыі?

    – Першы месяц пасля пераезду. Гэта быў той самы момант, калі жыллё ў Варшаве скончылася, вясна 2022-га. Менш чым за паўтары тысячаў даляраў увогуле нічога не было.

    У мяне валасы дыбарам. З жонкай, дачкой і сабакай туліліся па сябрах. Ці то я з сабакам па матэлях, а жонка з дачкой па знаёмых.

    Я быў у адным кроку ад таго, каб сесці ў машыну і ехаць назад у Беларусь. І ў апошні момант знайшлася цудоўная кватэра па нармалёвай цане ў добрым раёне. Неяк і пайшло.

    – Алег Гарбуз казаў, што было б добра, каб купалаўцам дапамаглі з арэндай пляцоўкі. Мо што змянілася?

    – Сітуацыя дагэтуль складаная, але зараз, дзякуючы нашаму польскаму сябру Войцеху Урбаньскаму, рэжысёру спектакля «Зэкамерон», мы усталявалі кантакт з кіраўніцтвам Драматычнага тэатра Варшавы. Нас там пачулі, ёсць магчымасць займаць іх маленькую Sce­na Przodown­ik (Ole­sińs­ka 21). Таму «Зэкамерон» і будучую прем’еру будзем граць там.

    Мы нават з Алегам Гарбузам жартуем часам, што жыццё прымусіла разбірацца ва ўсім: у польскім заканадаўстве, падатках, як складаць дамовы, і як працуюць гэтыя квіткі, якія трэба прадаваць. Ніколі не думаў, што я асабіста буду займацца пракатам беларускіх спектакляў ў Польшчы. Што буду размаўляць з пляцоўкамі, ведаць, колькі каштуе арэнда, колькі дзе месцаў, схемы заляў…

    Часам кажу Алегу: «Калі нам заўтра вяртацца ў Менск, у нас з табой такія скілы – мэнэджарскія, бухгалтарскія. Мы што з табой пойдзем ізноў хадзіць артыстамі і па чыёйсці там указцы штосьці рабіць? Алег, мы з табой выраслі, трэба гэта выкарыстоўваць!».

    Здаецца, жарт, але ж падымаем узровень.

    «Не разумею, чаму нейкі калгаснік у форме-камуфляжы мацюкамі тлумачыць куды мне пайсці»

    – Да 2020-га вы здымаліся ў расейскім кіно, дзе можна было і застацца. Зарабляць ціхенечка на сям’ю: «Ай, я па-за палітыкай»!

    – Кожны другі зараз так кажа. Я ніколі асабліва не цікавіўся палітыкай. І тое, што пачало адбывацца ў 2020‑м, для мяне была не палітыка, а нешта чалавечае, сваё.

    Гэта агулам зараз гавораць: «Мы прачнуліся і зацікавіліся палітыкай». Не палітыка мяне закранула, а тое, што адбывалася. Што пачалі біць людзей, страляць у іх, тое, што я не мог прайсці па вуліцы з нацыянальнымі колерамі.

    Я вучыўся ў школе з бел-чырвона-белым падручнікам па гісторыі Беларусі. І зараз не разумею, чаму нейкі калгаснік у форме-камуфляжы мацюкамі тлумачыць куды мне пайсці. Не ён галоўны ў гэтым жыцці, не ён галоўны ў гэтым грамадстве.

    Вось гэта перавярнула мой сусвет. Мне і зараз не да палітыкі. Я не лезу, не зусім разумею тых, хто гэтым займаецца. Разумею аднак, што гэта брудна, цяжка і гэта не маё.

    Я цікаўлюся людзьмі, як там выжываюць нашы беларусы, чытаю ўсе навіны, каго схапілі, каго вызвалілі. Чалавечыя тэмы. Тут слова «палітыка» я б замяніў «чалавечай годнасцю».

    Я доўга фармуляваў сваю праблему, свой «дэфект», у мяне са школы абвостранае пачуццё справядлівасці. Гэта бяда для тых, хто гэтым хварэе. Я не магу маўчаць, таму і не здолеў б там застацца.

    – Вы казалі пра колер падручнікаў, пра немагчымась хадзіць па вуліцы са сваім сцягам. Але ж, даруйце, да 2020-га мала каму, акрамя апазіцыі, гэта прыходзіла ў галаву… «А ў 2020‑м яму не далі».

    – Магчыма, гэта было нейкае сваё абуджэнне, пачуццё чалавечай годнасці, адчуванне, што цябе прымусілі аб гэтым падумаць. Я і падумаў. І адказаў сабе на пытанне – што я беларус і што мая мова беларуская, а мой сцяг бел-чырвона-белы.

    Так, да 2020-га не насілі масава бел-чырвона-белыя бранзалеты, не было налепак. Я ведаў пра БНФ, чым яны займаюцца, але бачыў гэта збоку.

    Можна лічыць, што была своеасаблівая дамова з дзяржавай: табе давалі шмат працы – на тэлебачанні, здымкі, антрэпрызы, рэпертуарны тэатр – а ты нікуды не лез. Такая сацыяльная дамова паміж грамадзянінам і дзяржавай.

    І калі гэтая дамова ўжо трэснула, калі пачалі разумець, што нас падманваюць, мякка кажучы…

     Але ж падманвалі і дагэтуль, шмат год.

    – Так, але былі нейкія межы. Купалаўскі тэатр увогуле асабліва не чапалі. Мы ведалі як да нас ставяцца ў адміністрацыі, мы заўсёды былі рассаднікам зла, ведалі, што нас праслухоўваюць. Прыходзілі да нас і п’яныя, і цвярозыя людзі ў штатскам і вербавалі.

    – І вас таксама?

    – Так, памятаю сядзелі з дзядькам у буфеціке, прапаноўваў пасупрацоўнічаць, расказваў усе «прэімушчыства двайнога сушчэствованія». Нічога асаблівага рабіць не трэба было: слухаць, што кажуць калегі, калі нешта не тое, то можна і патэлефанаваць куды трэба.

    Вельмі спакойна апрацоўвалі: як хочаш, гэта не прымус. Ну з’явіцца ў цябе яшчэ адна банкаўская карта, нешта будзе на яе капаць.

    Я не мог паверыць што гэта адбываецца са мной: «Яны што – мяне вярбуюць?..» – «Ну, перадумаеш – звані».

    «Амаль кожны з нас праходзіў кропку зламанасці»

     У анонсе «Зэкамерона» напісана пра парадаксальную здольнасць чалавека не губляць сябе і захоўваць пачуццё гумару нават ва ўмовах няволі. Здаецца, зараз гэта быццам пра ўсіх нас, не толькі пра палітзняволеных.

    – Так, згодны. Размаўляў з тымі, хто прайшоў содні ці больш. Многія кажуць, што калі б мы там штосьці не прыдумлялі і не рагаталі, можна было б звар’яцець. Прыдумаем нейкую ахінею і рагочам. І гадзіну, і тры, і на наступны дзень можам разганяць тое самае.

    Гэта сапраўды дапамагае трымацца. Нават тут, у вымушанай эміграцыі, мы разумеем, як усім цяжка: не хапае працы, грошай. І амаль кожны з нас праходзіў кропку зламанасці. Калі ўсё рушыцца, чалавек становіцца злы і неадэкватны. І ўсе разумеюць, што трэба трошкі перачакаць, каб чалавек перазагрузіўся.

    Мы не можам сабе дазволіць лаяцца ці крыўдзіцца адзін на аднаго. Таму ва ўсіх чаціках нашых розных праектаў нейкі гумар і байкі. Так і трымаемся, з гумарам. Люблю гумар, сатыру і пазітыў, у любых праявах.

    Таму, калі мы браліся за «Зэкамерон», ведалі пра жаданне Максіма Знака – укласці туды гумар і святло. Так імкнуліся і працаваць.

    Некаторыя кажуць: «Мы б схадзілі да вас на «Зэкамерон», але гэтая чарнуха ўжо дастала, ужо не хочам». А там няма чарнухі!

    Ну так, мы даволі весела расказваем пра сумныя рэчы. Ад іх нікуды не дзецца. Але чарнухі няма. Прыходзьце з намі папець, паржаць – усё ў нас нармальна.

    Галоўная задача была паказаць, што людзі трымаюцца, з гумарам і ўсмешкай ідуць далей. Незламаныя, бо менавіта гумар дапамагае ўтрымацца на жыццёвай хвалі, якая б цяжкая і высокая яна ні была.

    «Стакан не напалову поўны ці пусты. Стакан ёсць!»

    – А як у сённяшніх умовах жывецца з пачуццём абвостранай справядлівасці? Дзе браць надзею на лепшае заўтра?

    – Без веры і надзеі ўвогуле цяжка жыць. Гэта слупы, на якіх я трымаюся, але, на жаль, яны пакуль недзе там наперадзе.

    Я аптыміст, нават максімальны. Стакан не напалову поўны ці пусты. Стакан ёсць! Гэта галоўнае, гэта ўжо плюс.

    Усё ж у нас у галовах. Таму я не только веру, я ведаю, што гэта ўсё скончыцца, пытанне часу. І зараз трэба жыць і працаваць, каб дажыць да таго часу, калі ўсё пачне змяняцца.

    Мой аптымізм таксама часам ламаецца – я ж чалавек! Але настройваю сябе, што я не толькі веру, але і ведаю: разам са сваімі сябрамі і калегамі-купалаўцамі сустрэнуся з тымі, хто зараз у Менску. У будынку на Энгельса, 7. Там зараз няма Купалаўскага тэатру, бо Купалаўскі зараз дзе заўгодна, толькі не там. Але мы там абавязкова пабачымся і будзем разам!

     Калі памарыць, што заўтра вернемся ў вольную Беларусь  што першай справай бы зрабілі?

    – Я раней вельмі любіў рыбалку і кожнае лета ездзіў ці на Прыпяць, ці на Нёман. Перад 2020‑м быў там, але пасля таго вуды ў руках не трымаў.

    І вось калі мы вернемся, пасля абдымкаў з сябрамі і роднымі, я складу палатачку, вазьму вуду, сабаку і паеду на Нёман. Там ёсць файныя мясціны, дзе можна проста ціха пасядзець, а, магчыма, ад радасці нават трошачкі і паплакаць.

    Самыя важныя навіны і матэрыялы ў нашым Тэлеграм-канале — падпісвайцеся!
    @bajmedia
    Найбольш чытанае
    Кожны чацвер мы дасылаем на электронную пошту магчымасці (гранты, вакансіі, конкурсы, стыпендыі), анонсы мерапрыемстваў (лекцыі, дыскусіі, прэзентацыі), а таксама самыя важныя навіны і тэндэнцыі ў свеце медыя.
    Падпісваючыся на рассылку, вы згаджаецеся з Палітыкай канфідэнцыйнасці