«Небяспека з‑за прафесийнай самаадданасці»: Заява Кааліцыі за свабоду СМІ

Кааліцыя за свабоду СМІ ў 10‑ю гадавіну Міжнароднага дня спынення беспакаранасці за злачынствы супраць журналістаў нагадала пра небяспекі, з якімі медыйшчыкі сутыкаюцца з‑за сваёй прафесійнай самаадданасці.

Кааліцыя за свабоду СМІ (MFC) — гэта глабальная сетка, якая займаецца прасоўваннем свабоды СМІ. Яна таксама выступае за бяспеку журналістаў і супрацоўнікаў СМІ і прыцягвае да адказнасці тых, хто наносіць шкоду журналістам і жорстка абмяжоўвае іх у выкананні сваёй працы. MFC быў створаны ў ліпені 2019 года на Глабальнай канферэнцыі па свабодзе СМІ і цяпер налічвае больш за 50 дзяржаў-членаў з шасці кантынентаў.

За апошнія дзесяць гадоў было зроблена шмат, каб забяспечыць журналістам і супрацоўнікам СМІ бяспеку і асноўныя стандарты, якіх патрабуе іх прафесія.

Аднак за гэтае дзесяцігоддзе таксама было зафіксавана больш за 800 забойстваў, прычым узровень беспакаранасці за гэтыя злачынствы дасягнуў 90%.  У 2023 годзе журналісты, забітыя ў выніку канфлікту, складалі больш за палову ўсіх забойстваў прадстаўнікоў СМІ.

У прыватнасці, у выпадку інцыдэнтаў, звязаных з крызісамі і канфліктамі, ЮНЕСКА зафіксавала трывожную тэндэнцыю падваення колькасці за апошнія тры гады.

Гэтыя трагедыі — толькі вяршыня айсберга. У надзвычайных сітуацыях журналісты сутыкаюцца з фізічнымі і псіхалагічнымі нападамі, канфіскацыяй абсталявання або адмовай у доступе да сайтаў рэпартажаў. Дзякуючы далейшаму развіццю лічбавых тэхналогій з’явіліся новыя формы пераследу ў інтэрнэце, сачэння і дэзінфармацыі, якія асабліва ўплываюць на журналістаў і павялічваюць іх уразлівасць.

Іншыя пагрозы для журналістаў, такія як эканамічная небяспека, канфлікты або спробы пераследу, запалохвання або ўплыву на іх, могуць яшчэ больш пагоршыць гэтыя тэндэнцыі, такім чынам, прымушаючы яшчэ большую колькасць журналістаў адпраўляцца ў выгнанне або цалкам спыняць працу.

Рэпрэсіі супраць журналістаў і медыя ў 2024 годзе

На жаль, многія ўрады, нягледзячы на ​​свае абавязацельствы ў рамках міжнароднага права ў галіне правоў чалавека, пагражаюць свабодзе прэсы ва ўсім свеце. Кааліцыя за свабоду СМІ нагадвае: мы з’яўляемся сведкамі распаўсюджвання так званых законаў аб замежных агентах і законапраектаў аб дэзінфармацыі, якія закліканы крыміналізаваць журналістыку і пазбавіць грамадскасці доступу да надзейных, незалежных і разнастайных навін.

Арганізацыі грамадзянскай супольнасці задакументавалі сотні журналістаў, якія былі зняволеныя за сваю працу, многія з іх былі пазбаўлены права зносін. Такі клімат спрыяе адкрыццю таго, што ЮНЕСКА называе «зонамі маўчання» ў многіх канфліктных сітуацыях, з цяжкімі наступствамі як для мясцовага насельніцтва, так і для свету ў цэлым.

Кааліцыя за свабоду СМІ заклікае міжнародную супольнасць:

• забяспечыць выкананне ўніверсальных прынцыпаў абароны журналістаў, асабліва Рэзалюцыі 2222 Савета Бяспекі ААН, каб садзейнічаць бяспецы медыяработнікаў і спрыяць іх устойлівасці, гарантуючы, што яны могуць выконваць сваю важную працу як мага бяспечней у крызісных, канфліктных і постканфліктных сітуацыях – гэта ўключае ў сябе прыняцце належных мер для забеспячэння адказнасці за злачынствы, учыненыя супраць журналістаў, спецыялістаў СМІ і звязанага з імі персаналу ў сітуацыях узброенага канфлікту;
• падтрымліваць журналістаў у выгнанні, напрыклад, выкарыстоўваючы такія інструменты, як экстраныя візы і павялічваючы іх устойлівасць супраць транснацыянальных рэпрэсій;
• аб’яднаць намаганні ў пошуку інавацыйных рашэнняў для пераадолення цэнзуры, паляпшэння лічбавай інфраструктуры, ахопу новай аўдыторыі і прыцягнення да адказнасці вінаватых у гвалце ў дачыненні да журналістаў.