Максім Кац: «Прапагандысты прайграюць нават не Інтэрнэту, яны прайграюць забавам»

— Паглядзіце, што дзеецца з прапагандысцкімі перадачамі — з якой фенаменальнай хуткасцю яны губляюць аўдыторыю, — звярнуў увагу на рэйтынгі тэлепраграм блогер Максім Кац на сваім канале. — Уладзімір Салаўёў у апошніх чыслах лістапада апынуўся па рэйтынгу на 27 месцы, істотна саступіўшы перадачы «Свая гульня».

Ужо некалькі тыдняў ні адна з перадач Салаўёва не трапляе ў першую «дваццатку», хоць вясной і летам ён стабільна трымаўся ў першай «пяцёрцы».

Фарматы, якія дарылі гледачу адчуванне вялікай і магутнай краіны, губляюць гледачоў шалёнымі тэмпамі. Перадача «Дачны адказ» (а нагадаю, што на двары зіма і да сезону расады яшчэ месяцы тры як мінімум) перакрывае і «Нядзельны вечар з Салаўёвым», і «Час пакажа» на Першым канале.

Аналітык мяркуе, што прычына нізкіх рэйтынгаў не толькі ў тым, што «развеяліся міфы, якімі апелявала прапаганда», але і ў тым, што «зламалася і сама прапаганда», і падрабязна тлумачыць, чаму так адбылося.

— Ключавая праблема ў тым, што з лютага прапаганда так і не змагла прыдумаць выразнага тлумачэння таму, што адбываецца, ні добрага, ні дрэннага, але проста з пачаткам, сярэдзінай і канцом: мы робім тое і тое, каб дамагчыся таго-та і такога-та выніку.

Пакуль расійская армія хоць дрэнна, але рухалася наперад ніякія тлумачэнні асабліва патрэбныя не былі. Мы паказваем сваю моц НАТА, пагражаем усяму свету, адраджаем СССР, вяртаем Кіеўскую Русь, змагаемся з нацызмам, паўтараем подзвіг дзядоў… Тут можна проста вярзці што заўгодна, таму што пераможцаў не судзяць.

Змянілася б нешта, калі б тады гледачам назвалі тую рэальную прычыну, якую мы цяпер ведаем з публікацыі «The Wall Street Jour­nal»: пра тое, як два пенсіянеры — Пуцін і Кавальчук — праводзілі каранцін сам-насам, зачаравана фантазіруючы аб дэманстрацыі сваёй вайсковай моцы, і дамовіліся да рэальнай вайны? Хутчэй за ўсё, нічога б не змянілася.

У той час тэлепрапагандысты проста атрымлівалі асалоду ад небывалых рэйтынгаў, магчымасці не задумвацца наогул, што і як ты кажаш. Але яны не звярнулі ўвагу на тое, што падмурка пад іх славеснымі канструкцыямі ніякага няма, роўна як і няма плана «Б» на выпадак, калі навіны з фронту стануць не такімі прыемнымі.

Колькасць «аналітычных» ток-шоу, аўтарскіх праграм і іншых фарматаў у духу «хто хоча стаць Салаўёвым» проста не паддаецца апісанню. Яны праніклі паўсюль, у тым ліку на спартыўны тэлеканал. Нават Малахаў цяпер заняты не разборкамі спадчыннікаў чарговай памерлай знакамітасці, а меладраматычнымі гісторыямі герояў Данбаса.

На гледача нават у рамках аднаго тэлешоу вывальваецца вінегрэт з штампаў і канцэпцый, якія супярэчаць адно аднаму, паток свядомасці, які аспрэчвае сам сябе, і глядач у гэтым рознагалоссі спрабуе зразумець: што, уласна, яму спрабуюць сказаць?

Хтосьці да гэтага часу бярэ Адэсу, Харкаў і нават Кіеў, хтосьці наогул ідзе на Вашынгтон, а хтосьці кажа ўжо аб абароне Масквы і палохае ўсіх Гаагай. У адным эфіры на працягу пары хвілін могуць гучаць версіі ў дыяпазоне ад «браня моцная і танкі нашы хуткія» да «нас усіх пасадзяць і будуць судзіць» — прыводзіць прыклад блогер.

Аднак, на яго думку, не толькі адсутнасць выразна сфармуляваных тэм прывяла да ператварэння расійскай прапаганды. Блогер называе і галоўную памылку.

— Апроч іншага, расійская прапаганда спрабуе працаваць так, як калі б яна была ўбудавана ў старую добрую таталітарную машыну. Але існуе яна пры гэтым у зусім іншых рэаліях.

Прапаганда ў таталітарных рэжымах мела адну ўласцівасць, недаступную імітатарам і рэканструктарам з пуцінскага рэжыму. Яна была манапольнай. Калі Гебельс вяшчаў па радыё, не было магчымасці пераключыць радыё на лекцыю пра марскіх чарапах.

Не магла ў Савецкім Саюзе калі-небудзь існаваць масавая кропка гледжання, адрозная ад той, што трансліравалася на цэнтральным тэлебачанні, па радыё і ў афіцыйным друку. Савецкае тэлебачанне не магло надакучыць, таму што тэлевізар з адзіным каналам і адзіным пунктам гледжання часцей за ўсё быў адзіным спосабам прабавіць ваш вольны час.

Цяпер сітуацыя ў корані іншая. Прапагандысты прайграюць нават не Інтэрнэту, не якой-небудзь альтэрнатыўнай інфармацыі, яны прайграюць забавам. Людзі пакуль не асабліва адкрываюць ютуб у пошуках папулярных каналаў, яны проста перамыкаюць на «Бітву экстрасэнсаў».

Гэта было б не так дрэнна для ўлады, калі б вайна працягвалася ў рэжыме спецаперацыі, калі нейкія спецыяльныя людзі дзесьці спецыяльна ваююць. Атрымліваецца ў іх так сабе, але тэлегледача як грамадзяніна гэта мала тычыцца, хай начальства само разбіраецца са сваімі авантурамі.

Цяпер усё інакш. Мы знаходзімся паміж дзвюх хваль мабілізацыі, і прапаганды недастаткова, каб глядач сядзеў на канапе і ківаў у такт. Цяпер гэтага гледача, які так і намагаецца пераключыць Салаўёва на «Дачны адказ», так і хоча ўцячы ў сваё ранейшае мірнае жыццё, трэба ўгаварыць устаць з канапы, і не проста ўстаць, а пераканаць, што ён павінен пайсці ў войска. У тую армію, аб якую толькі лянівы цяпер ногі не выцер.

Гэта вельмі прыкметны працэс: прапаганда, армія, спецслужбы — усе любімыя дэталі рэжыму былі страшна эфектыўныя роўна датуль, пакуль былі і дарма не патрэбныя. Пакуль займаліся фантомнымі задачамі, змагаліся з якой-небудзь апазіцыяй, якая не мела магчымасці адказаць.

Калі ж прыйшоў сезон смажанага пеўня, то высветлілася, што не працуе літаральна нічога: армія не ўмее ваяваць, разведка не ўмее разведваць. А чым больш прапаганда кліча на фронт, тым больш гледачоў хоча паглядзець, як будаваць цяпліцы, хай на двары і лістапад, — з іроніяй падсумоўвае Максім Кац.

Чытайце яшчэ:

Ці забароняць у Беларусі YouTube ды Instagram? Эксперты Быкоўскі і Дарашэвіч пра імпартазамяшчэнне сацсетак

Чем известна Лариса Щирякова, которую задержали в Гомеле

Стала вядома, чаму ГУБАЗіКу загадалі больш не паказваць прыніжальныя відэа