Юлія Слуцкая: У мяне было 38 паўтарагадовых дзяцей!

Найменш мне хацелася гутарыць з Юліяй Слуцкай пра тое, чым яна займаецца цяпер. Кожны можа пагугліць і за тры хвіліны паглядзець, бо пра гэта часта пішацца ў СМІ.

У СМІ я не знайшоў пра іншае. Пра ўцёкі пасля Плошчы, пра ўдзел у “Гавары праўду”, пра сыход з “Камсамолкі”, пра яе слёзы над тэкстамі на пачатку кіравання “Еўрарадыё”, пра бацькоў, мужа, дачку і сына, пра магчымасці і немагчымасці вяртання ў Беларусь. Вось пра гэта мы шчыра і пагутарылі для www.baj.by.

АСАБІСТАЯ СПРАВА БАЖ

Юлія Слуцкая нарадзілася ў 1964 годзе ў Мінску. Скончыла філасофскі факультэт БДУ. Працавала ў Нацыянальным гістарычным архіве, лабараторыі сацыялогіі БДУ, дзіцячым садку, сацыёлагам, потым рэдактарам газеты “Ва-банкъ”, з 1995 па 2006 – галоўным рэдактарам “Комсомольской правды” в Белоруссии”. За часам Слуцкай наклад газеты вырас з 30 да 330 тысяч. У 2007–2011 гадах кіравала “Еўрарадыё” ў Мінску. Пасля выбараў 2010 года, баючыся пераследу за ўдзел у кампаніі “Гавары праўду”, пераехала ў Варшаву. Там стварыла і ўзначаліла Інфармацыйнае бюро салідарнасці з дэмакратычнай Беларуссю, чым займаецца дасюль.

Замужам, мае дачку і сына, унука. Сябра БАЖ з 1996 года.

“Ад збіцця на Плошчы мяне ўратаваў супрацоўнік КДБ”

Як для Вас развіваліся падзеі пасля 19 снежня 2010 года?

Юлія Слуцкая: Пасля 19-га стан быў такі… Некалькі дзён не спалі, працавалі ў жывым эфіры на “Еўрарадыё”… Падзеі былі незвычайныя. Не ведаю, як хто, але мы такіх брутальных падзеяў не чакалі. Для мяне асабіста склалася так, што прэзідэнт “Еўрарадыё”, можна сказаць, проста загадаў мне ехаць у Варшаву. Ён сказаў: “На два дні чакаю цябе ў Варшаве, і без размоваў”. Ехала я сапраўды на два дні – у швэдры і лыжных ботах, зубную шчотку толькі прыхапіла з сабой. Гэта было 22 ці 21-га снежня. І ўжо калі я была ў Варшаве, падзеі сталі разгортвацца далей. Зранку 24-га, на Раство, я збіралася вярнуцца ў Мінск, у мяне былі квіткі на самалёт. Я прыйшла ў аэрапорт, прайшла кантроль, у тым ліку пашпартны. І ўжо перад самым самалётам адкрыла інтэрнэт, стала чытаць навіны і зразумела, што большасць людзей, з якімі я працавала падчас гэтай выбарчай кампаніі, знаходзяцца ў турме КДБ. Да таго моманту я ведала, што ўжо прайшоў ператрус на офісе “Еўрарадыё”, што сканфіскаваная ўся тэхніка, уключна з маім ноўтбукам. І проста зразумела ў пэўны момант, што, вярнуўшыся, хутчэй за ўсё, з трапа самалёта паеду ў іншае месца. Не скажу, што вельмі проста даюцца такія рашэнні. Але ў той час я меркавала, што гэта часова, і не планавала заставацца ў Варшаве.

Гэта быў інстынкт самазахавання ці страх?

Юлія Слуцкая: Ніколі не бывае чагосьці аднаго. Вядома, мне было страшна. Вядома, працаваў інстынкт самазахавання. Вядома, працаваў розум, які казаў мне: калі ты застанешся, то зможаш нешта зрабіць. Калі трапіш – нічога зрабіць не зможаш. Але гэта не было тады рашэнне на ўсё жыццё.

А цяпер гэта рашэнне на ўсё жыццё?

Юлія Слуцкая: Не, крый Божа!

А дзе Вы былі менавіта 19 снежня?

Юлія Слуцкая: Спачатку ў рэдакцыі “Еўрарадыё”, потым на Плошчы. І з Плошчай у мяне цікавая гісторыя. Ад пабояў мяне там уратаваў супрацоўнік КДБ. У самы брутальны момант я была каля ганка Дома Урада. Калі АМАП пачаў збірацца, хавацца ўжо не было куды. І я была збоку, там яшчэ ёсць такі высокі бардзюр каля бакавой сценкі. У нармалёвым стане я б туды ніколі не заскочыла. Але ў стане афекта я ўмудрылася гэта зрабіць, а бардзюр там ледзьве не па грудзі, вузкі і слізкі пры гэтым! Туды заскочыў многа хто, не я адна. Я ўчапілася за сценку, але АМАПаўцы сталі шчытамі змятаць людзей з гэтага бардзюра. Людзі падалі на зямлю – і іх тут жа збівалі дубінкамі, нагамі. Але, калі на мяне ўжо ішлі, раптам нейкі спадар у чорнай шапачцы, нацягнутай на вочы, заскочыў да мяне, ухапіўся за сценку і стаў крычаць АМАПаўцам: “Не чапайце мяне, я свой!” І атрымалася, што ён прыціснуў мяне сабой да сцяны. І яго не змялі – прыбралі шчыт і прайшлі міма! Ён так вырашыў выратавацца, а заадное выратаваў і мяне. Я засталася стаяць, уключыла камеру ў тэлефоне, пачала здымаць. Бэдж тады не дапамагаў – я спрабавала яго паказаць міліцыянтам, але мяне толькі аблаялі матам.

“Я не зрабіла з “Еўрарадыё” орган “Гавары праўду” ні на адну хвілінку”

Вы сказалі “большасць людзей, з якімі я працавала падчас выбарчай кампаніі”. Зразумела, што гаворка не пра каманду “Еўрарадыё”. Тым часам, у інтэрнэце можна прачытаць, што Вы былі ці не адной з кіраўнічак кампаніі “Гавары праўду”. Гэта праўда?

Юлія Слуцкая: Краіна ў нас такая, што ў нейкі момант я для сябе вымушана была прыняць рашэнне… У заходнім успрыманні пазіцыя журналіста і чалавека, які займаецца грамадскай дзейнасцю – гэта розныя пазіцыі, і яны супярэчаць адна адной. Але ў краіне таталітарнай аднойчы ты разумееш: калі не я, то хто? Узнікла ідэя грамадзянскага руху “Гавары праўду”, у якім былі мае добрыя знаёмыя і сябры. І мяне папрасілі арганізаваць працу з медыя – тым, у чым я разбіралася. Я ніяк не была адным з кіраўнікоў, гэта смешна! Аднак я напраўду прыдумляла, планавала і потым ажыццяўляла працу кампаніі з медыямі.

Як з пункту гледжання прафесійнай этыкі гэта стасавалася з тым, што Вы заставаліся галоўным рэдактарам “Еўрарадыё”?

Юлія Слуцкая: Калі я прымала тое рашэнне, гэта было для мяне галоўнае пытанне: ці змагу я гэта спалучаць, ці трэба будзе выбіраць нешта адно? Але, як мне на той час здавалася, я такое рашэнне знайшла. Па-першае, ёсць рэдакцыйная палітыка. Яна ў мяне заўсёды была ясная – і ў часы “Камсамолкі”, і на “Еўрарадыё”: усім кандыдатам – аднолькавая колькасць месца. Я збірала сваю каманду і паведамляла пра гэта. Больш за тое, я ва ўрон цікавасцям “Гавары праўду”, якая ладзіла вельмі шмат інфармацыйных нагодаў (не без майго ўдзелу) – далёка не ўсе сюжэты прапускала. Менавіта для таго, каб захоўваць раўнавагу ўсіх кандыдатаў. І вось тут маё сумленне чыстае, віны няма: я не зрабіла з “Еўрарадыё” орган “Гавары праўду” ні на адну хвілінку.

Фармальна Вы заставаліся кіраўніком “Еўрарадыё” да пачатку лютага 2011. Але пасля выбараў – ці выконвалі сваю функцыю?

Юлія Слуцкая: Не, я перастала яе выконваць адразу пасля выбараў. Афіцыйна сышла ў адпачынак. Гэта было няпроста для мяне, бо “Еўрарадыё” – гэта добрая каманда, з якой вельмі добра працавалася. Але ў момант жорсткіх рэпрэсій я разумела, што, калі застануся на гэтай пасадзе, то ў “Еўрарадыё” няма шанцаў захаваць акрэдытацыю і працягнуць працу.  Я разумела, што  толькі мой публічны сыход можа неяк выратаваць сітуацыю. Я гэта абсалютна ясна зразумела, напрыклад, пасля публікацыі ў “Советской Белоруссии”, дзе мяне ахрысцілі ледзьве не кіраўніком “Гавары праўду”, называліся грошы, якія я нібыта патрабавала. Бздура!

Юлія Вітальеўна, я разумею, што заднім розумам усе мы хітрыя. Але вось цяпер, калі ўсе з кампаніі “Гавары праўду”, дзякуй Богу, на свабодзе. Калі б Вы ведалі, што ўсё будзе так – некалькі цяжкіх месяцаў у турме, суд, умоўнае пакаранне – Вы б тады вярнуліся?

Юлія Слуцкая: Я задумалася, бо спрабую шчыра сабе адказаць на гэтае пытанне… Хутчэй за ўсё, калі быць шчырым, – не. Бо, калі я прымала рашэнне дапамагаць “Гавары праўду” з медыямі – я не прымала рашэння сыходзіць з прафесіі. Але калі б адбылося так, як Вы кажаце, у мяне ўжо не было б выйсця – я б пайшла ў чыстую палітыку, чаго я не хацела. У мяне няма палітычных амбіцый.

Але што, Ірына Халіп стала чыстым палітыкам пасля гэтага?

Юлія Слуцкая: Ірына – вядомая журналістка і публіцыстка. Я – медыя-менеджар. Гэта розныя рэчы. Мне трэба медыя, з якім я буду працаваць. А такой магчымасці ў мяне б не было.

“Там ты мусіў зарабляць грошы – а тут табе грошы даюць”

Нагадайце, як для Вас пачалося Еўрарадыё?

Юлія Слуцкая: Калі я сышла з “Камсамолкі”, то сышла ў нікуды, не маючы запасных шляхоў. А ў нашай краіне не дае вялікіх грошай праца нават на такой пасадзе. Так што ў мяне была сям’я і не было магчымасці доўгі час не працаваць. І па парадзе Жанны Мікалаеўны Літвіной мяне на “Еўрарадыё” запрасіў прэзідэнт радыё Зміцер Новікаў, які калісьці ствараў першае “Радыё Рацыя”, а да гэтага – легендарнае “Радыё 101,2”. Гэта былі першыя людзі, якія прапанавалі мне дапамогу. Хоць наконт запрашэння на “Еўрарадыё” ў мяне напачатку былі сумневы, якія развеяліся пасля знаёмства са Змітром Новікавым.

Якія сумневы?

Юлія Слуцкая: Я прывыкла працаваць з камерцыйнымі медыямі. А “Еўрарадыё” – донарскае медыя і не працуе на рынку. Для мяне гэта быў выклік, я не разумела, як да гэтага ставіцца. Бо там ты мусіў зарабляць грошы, а тут табе грошы даюць. У газеце схема больш ясная. Друкуеш добрыя артыкулы – газету купляюць. Прадаў рэкламу – зарабіў грошы. Але потым  я зразумела, што донарскае асяроддзе – гэта таксама своеасаблівы рынак, і падыходы мусяць быць такія самыя.

Як Вы стваралі каманду “Еўрарадыё”? Ці выкарыстоўвалі ў працы нейкія прыёмы з “Камсамолкі”?

Юлія Слуцкая: Я не стварала гэтую каманду з нуля – яна ўжо была, калі я прыйшла. Але гэта была каманда вельмі нявопытная, няўмелая. Першыя месяцы я проста плакала над тэкстамі, якія мне прыносілі. Не магла сысці дахаты да 11–12 ночы, трэба было іх неяк перапрацоўваць. Але у гэтым быў свой кайф, бо стаяла задача – навучыць. Што я ўзяла з “Камсамолкі”? Ведаеце, журналістыка – заўсёды журналістыка. І тое, што спрацоўвала ў “Камсамолцы”, спрацоўвала і на “Еўрарадыё”. Былі асаблівасці, звязаныя са спецыфікай радыё, і тут мне самой давялося вучыцца, бо я ў гэтым не разбіралася. Былі асаблівасці, звязаныя з аб’ёмам тэксту – тут ужо не магло быць тэкстаў на паласу, на 5000 знакаў. Усё астатняе было тое самае.

Беларуская мова не стала перашкодай? Вы ж тады не размаўлялі па-беларуску.

Юлія Слуцкая: Наадварот! Беларуская мова стала станоўчым бокам – бо ў мяне даўно быў комплекс, што я не размаўляю па-беларуску.

Колькі Вы, атрымліваецца, прапрацавалі на “Еўрарадыё”?

Юлія Слуцкая: Атрымліваецца, з самага пачатку 2007 да самага пачатку 2011.

Шмат не паспелі зрабіць?

Юлія Слуцкая: Шмат… Праект гэта быў малады, цікавы. Да таго ж, спецыфічны фармат – гукавы. Напачатку я ўвогуле не разумела, для каго ён…

Для донараў?..

Юлія Слуцкая:  Не. Для каго – я зразумела, калі сама пачала слухаць… Многія ў рэгіёнах слухаюць радыё на УКХ і FM, альбо па ўсёй краіне праз спадарожнік ці інтэрнэт. А радыё – гэта самы хуткі спосаб паведаміць нешта з месца здарэння. Уключыў у эфір карэспандэнта праз мабільны тэлефон – і гатова! Ужо калі я не была кіраўніком “Еўрарадыё”, знаходзілася ў Варшаве, здарыўся выбух у метро. І я адразу ўключыла эфір “Еўрарадыё”, каб атрымліваць анлайн з месца падзей. Ніводнае медыя ў такіх выпадках не можа рэагаваць так хутка!

Працу ў газеце “Ва-банкъ” я пачынала з пасады сацыёлага”

Давайце вернемся назад – у пару “Камсамольскай праўды”. Як Вы туды патрапілі?

Юлія Слуцкая: Я ў “Камсамолцы” была з 1994 года. Гэта ўвогуле смешная гісторыя. У мяне быў маленькі сын, але я ўжо думала пра тое, каб шукаць працу. І нам пачалі кідаць у паштовую скрыню газету “Ва-банкъ” – трэба сказаць, даволі пачварную на той час. Чытаць яе было немагчыма – у асноўным там былі рэкламныя абвесткі, анекдоты, крыжаванкі. Але сустракаліся нават расказы О.Генры! (усміхаецца) А ў мяне акурат стаў працякаць імбрык. І каб ён не псаваў падваконне, я падклала тую газетку. І потым, дастаючы праз тыдзень ўжо зжаўцелую, у падцёках, я зачапілася вокам за абвестку: “ЗАТ “БелКП-ПРЭС” патрабуецца сацыёлаг”. А я паводле спецыялізацыі была сацыёлагам! Больш за тое, працавала адзін час у сацыялагічнай лабараторыі  ўніверсітэта, потым у НДІ бытавога абслугоўвання – карацей, мела пэўны досвед. Я ўзяла тыя працы і пайшла на сумоўе. І тут мне дапамагло, што тыдзень той імбрык стаяў! Бо да таго часу прыйшло больш за 100 асобаў,  аднак якраз сацыёлагаў сярод іх не было. Таму мяне ўзялі адразу.

На якую пасаду?

Юлія Слуцкая: На пасаду сацыёлага.

А навошта, патлумачце, газеце “Ва-банкъ” быў тады сацыёлаг?

Юлія Слуцкая: Але ж не газеце “Ва-банкъ”, а ЗАТ “БелКП-ПРЭС” – а гэта былі газета “Ва-банкъ” і газета “Комсомольская правда”. Гэта быў час, калі тая, маскоўская “Камсамолка” вельмі моцна тут, у Беларусі страціла наклад. Яшчэ ў 1989–1990 гадах яна толькі ў Беларусі мела наклад каля 1 мільёна. І яны ішлі нос у нос са “Знаменем Юности”.

Але ў “Камсамолцы” тады яшчэ не было беларускіх матэрыялаў?

Юлія Слуцкая: Не было, гэта была чыста расійская газета. Але гэта былі іншыя часы! Уся гэтая прастора ўсведамлялася людзьмі як “свая”. Гэта зараз вам дзіўна, а тады гэта было нармалёва. У той час “Аргументы и факты”, напрыклад, ужо сталі рабіць нейкія беларускія ўстаўкі. А “Камсамолка” – не. Акурат пачаўся крызіс, і наклад “Камсамолкі” абваліўся з мільёна да 30 тысяч (тыднёвага выпуска), а штодзённага – да 4 ці 5 тысяч.

Таму што дорага стала?

Юлія Слуцкая: І гэта таксама. Але галоўная прычына – таму што інфармацыйная прастора раскалвалася. Людзям стала цікава свая, беларускася прастора, а “Камсамолка” працягвала заставацца расійскай.

Каб уратаваць сітуацыю, ім і спатрэбіўся сацыёлаг Юлія Слуцкая?

Юлія Слуцкая: Сацыёлаг ім спатрэбіўся найперш таму, што гэта модна было ў тыя часы. Я займалася нейкімі маркетынгавымі рэчамі – абтэлефаноўвала чытачоў, складала рэйтынгі кшталту “што б вам хацелася яшчэ пачытаць у нашай газеце”. Але вельмі хутка я стала пісаць нататкі, потым інтэрв’ю, рэпартажы… І прыйшоў час, калі я стварала істотную частку газеты “Ва-банкъ”! І з 1995 года ўжо зрабілася рэдактарам, і ў тыя часы там была не толькі рэклама…

Хуткі ўзлёт – за год ад сацыёлага да рэдактара!

Юлія Слуцкая:  У тыя гады гэта было так проста! (смяецца) І вось ужо ў 1995 годзе пачаліся спробы “Комсомольской правды” рабіць рэгіянальны дадатак. Мы распрацавалі схему, як павінны выглядаць 4 беларускія старонкі, якія павінны быць рубрыкі, што будзе ў гэтых рубрыках…

Я не зусім зразумеў, шчыра кажучы, якое дачыненне ЗАТ “БелКП-ПРЭС” мела да “Камсамолкі”, калі яно выдавала найперш “Ва-банкъ”?

Юлія Слуцкая: ЗАТ “БелКП-ПРЭС” стваралася, каб збіраць беларускую рэкламу ў тую, агульную “Камсамолку”. Але хутка стваральнікі даўмеліся зрабіць бясплатную рэкламную газету.

Дык калі, атрымліваецца, Вы пачалі рыхтаваць беларускія палосы для “Камсамолкі”?

Юлія Слуцкая: Гэта было паралельна з “Ва-банкам” – недзе з канца 1994 года. Спачатку ўкладка была 4 паласы, потым 8, потым 16, потым 20… Такім чынам, з 40 палос палова была нашыя.

“Да 2006 года Масква ніяк не ўмешвалася ў кантэнт “Камсамолкі”

З Масквы дыктавалі, што пісаць, а чаго не пісаць?

Юлія Слуцкая: Я 12 гадоў працавала ў “Камсамолцы” – з 1994 па 2006, у асноўным у якасці галоўнага рэдактара “Камсамолкі”. Паводле кантэнту маскоўская “Камсамолка” зусім не ўмешвалася да 2001 года, нават да 2006. Першыя актыўныя спробы кантраляваць працэс пайшлі ў 2006 годзе. А да гэтага часу ніхто гэтага не рабіў, бо газета была паспяховым бізнес-праектам. Калі я брала “Камсамолку”, наклад быў 30 тысяч, калі сыходзіла – 330 тысяч.

І што за ўмяшальніцтвы пачаліся ў 2006 годзе?

Юлія Слуцкая: Спробы ўплываць пайшлі з беларускага боку. З аднаго боку, улада не хацела з намі моцна сварыцца, бо лічылася, што ў “Камсамолкі” высокі крамлёўскі  “дах”. З іншага боку, улады пабойваліся таго ўплыву на беларускае грамадства, якое аказвалі гэтыя вялікія наклады – таму, зразумела, ім хацелася гэты працэс кантраляваць. Калі ў іх не атрымалася рабіць гэта наўпрост – а яны спрабавалі, у тым ліку праз судовы ціск, – то яны сталі ціснуць з маскоўскага боку. У асяроддзі Лукашэнкі ёсць людзі, якія знаходзіліся ў добрых стасунках з галоўным рэдактарам маскоўскай “Камсамолкі” Уладзімірам Сунгоркіным…

Юлія Вітальеўна, час мінуў, давайце цяпер ужо з імёнамі!..

Юлія Слуцкая: Я магу толькі здагадвацца, я ж дакладна не ведаю… Але маскоўскія калегі мне распавядалі, што тэлефанавала Пяткевіч, што тэлефанаваў Павел Ізотавіч Якубовіч Сунгоркіну. І тлумачылі, што калі будзе так працягвацца, то газету проста закрыюць, што ёй нічога не дапаможа. Паколькі наперадзе былі выбары, то Сунгоркін і наш дырэктар сказалі мне: трэба мяняць палітыку, іначай пазбавімся газеты.

І як, змянілі?

Юлія Слуцкая: У мяне тады была вельмі цікавая прапанова ад амерыканскай амбасады – павандраваць у якасці журналіста па нацыянальных парках Амерыкі. Якую я прыняла. Перад гэтым я склала план, як “КП” будзе працаваць у перадвыбарны год. Там я падрабязна апісала крок за крокам, што будзе з’яўляцца інфармацыйнай нагодай, што – не. Ну, напрыклад, заявы апазіцыі – не будуць. Хай заяўляюць – гэта ніяк не ўплывае. Як будзе прадстаўляцца праграма кандыдатаў – у якім аб’ёме, у якім фармаце. Адаслала гэта ўсё Сунгоркіну. Другой паперай была заява аб сыходзе, якую я пакуль паклала ў стол. І паехала ў Штаты на тры тыдні. План у мяне быў такі – калі мае прапановы не прымаюць, то сыходжу. Калі прымаюць – у мяне ёсць нейкая індульгенцыя працаваць далей. Не прайшло і тыдня, як я атрымала ліст, дзе Сунгоркін пісаў: “Усё вельмі разумна напісана. А з чым тут увогуле можна паспрачацца? Ухваляю”. Паводле гэтага плану мы і працавалі на выбарах 2006 года. Вельмі годныя паводзіны з боку Сунгоркіна, я лічу.

“Раздаецца званок – і паведамляюць, што кіраўнік АНТ Рыгор Кісель затрыманы, у яго дома ператрус”

Але што здарылася далей, што прывяло да Вашага сыходу?

Юлія Слуцкая: Улады, відаць, зразумелі, што такім чынам яны не расправяцца з намі. Ужо было некалькі прайграных судоў кшталту смешнай гісторыі са Шпілеўскім – старшынём Мытнага камітэта, калі далі ягоны здымак замест здымка іншага Шпілеўскага – агента футбаліста Глеба. За тую тэхнічную памылку суд прысудзіў нам 30 тысяч долараў на карысць Шпілеўскага! А потым была гісторыя з Кісялём – пасля якой я зразумела, што гэта край, і што трэба сыходзіць.

Гэта тая гісторыя, як яго нібыта арыштавалі?

Юлія Слуцкая: Гісторыя пачалася з таго, што ў мяне за сталом у рэдакцыі сядзеў начальнік прэс-службы Генпракуратуры. Часам мы сустракаліся, размаўлялі. І ў той момант, як мы размаўлялі, раздаецца званок – і яму паведамляюць, што кіраўнік АНТ Рыгор Кісель затрыманы, у яго дома ператрус… І гэта ўсё адбываецца ў мяне на вачах, я ўсё запісваю на дыктафон (з ягонага дазволу). Натуральна, заўтра ў “Камсамолцы” выходзіць першая паласа – а якая газета не зрабіла б гэта?.. Калі праз два дні я шукала таго начальніка прэс-службы, яго ўжо не было на гэтай пасадзе. Ён сышоў, “растварыўся”.

Дык гэта была правакацыя супраць Вас?

Юлія Слуцкая: Я не ведаю, ці гэта была правакацыя, ці гэта проста выкарысталі. Гэта быў спосаб ціску на газету – не думаю, што персанальна на мяне.

Дык артыкул выйшаў, і потым высветлілася, што гэта ўсё няпраўда?

Юлія Слуцкая: Праўда тое, што падчас маёй размовы з прэсавым сакратаром яму патэлефанавалі і сказалі пра затрыманне. І ён жа мне паведаміў, што крымінальная справа супраць Кісяля ўзбуджаная. Але праўда і тое, што праз некалькі дзён крымінальнай справы дакладна ўжо не было. І тады Кісель падае ў суд на мяне і на газету на паўмільёна долараў. Гэта была апошняя кропля. А было і шмат іншага, чаго ўжо і не прыгадаеш… Я зразумела, што гэта тая рыса, за якой трэба прымаць рашэнне. Я і так доўга трымалася.

Дык а нагадайце – не было ж суда?

Юлія Слуцкая: Калі я сышла, усё рассмакталася. (усміхаецца) У верасні, на свой дзень народзінаў, я сабрала рэдакцыю ў кавярні і паведаміла, што сыходжу.

Гэта было напраўду Вашае рашэнне ці тут была нейкая роля Сунгоркіна?

Юлія Слуцкая: Гэта было маё рашэнне! Адчуваўся вялікі ціск, і я разумела, што за мной стаіць добрая газета,  добрая каманда, вялікі бізнес. Не мой бізнес, бізнес іншых людзей. Колькі мы маглі – столькі нешта рабілі, балансавалі, годнасці не гублялі. Але стала ясна, што газету проста давядуць да банкруцтва. Альбо мне трэба змяняцца, і ўсім трэба змяняцца.

“Я ўсё ж спадзявалася, што да мяне прыслухаюцца ў прызначэнні новага рэдактара

Ведаеце, а мне дужа запомнілася тая сцэна, калі прыехаў Сунгоркін абвяшчаць, што Вы болей не рэдактарка. Тады гэта выглядала так, што прыехаў рускі барын і выгнаў чалавека.

Юлія Слуцкая: Не-не! Гэта было, калі ўжо былі падпісаныя ўсе мае заявы, і менавіта Сунгоркін прасіў мяне не сыходзіць да яго прыезду – і я дачакалася. Тады мяне вельмі закранула толькі адна рэч… Я ўсё ж спадзявалася, што да мяне прыслухаюцца ў прызначэнні новага рэдактара…

Вы некага прапаноўвалі?

Юлія Слуцкая: Мяне нават не спыталі. Але я ўсё адно паспрабавала данесці сваё бачанне. (Не хачу агучваць прозвішча, але гэты чалавек дагэтуль працуе ў “Камсамолцы”). Зрэшты, гэта нікога не цікавіла, бо яны ўжо прынялі рашэнне. На мой погляд, гэта рашэнне было кепскае, бо я ведала прызначанага чалавека і разумела, што праца з камандай не пойдзе. Мне было крыўдна, але я разумела, чаму яны так робяць. Ім, напэўна, здавалася, што, калі яны прызначаць “майго пераемніка”, то далей пойдзе “мая лінія”. Калі б я была буйным медыябізнесменам, магчыма, і я б прымала такія рашэнні ў момант, калі газета стаіць на мяжы банкруцтва, маючы позву на паўмільёна долараў.

А колькі Вы тады зараблялі як галоўны рэдактар?

Юлія Слуцкая: Каля 1500 долараў.

Юлія Вітальеўна, я памятаю, у якім шоку была рэдакцыя ад Вашага звальнення – цяпер, калі Вы для мяне не начальнік, магу пра гэта казаць без намёку на падхалімства. Як Вы гэта тады перажылі?

Юлія Слуцкая: А я ўсё перажыла яшчэ да таго дня. Калі я агучвала гэта для рэдакцыі, то ўсё ўжо перажыла…

Але ж Вы 12 гадоў гадавалі гэтую газету!

Юлія Слуцкая: Дзеці вырастаюць, і іх трэба адпускаць!

Гэта Вы цяпер так лёгка гаворыце  – не веру, што і тады было так.

Юлія Слуцкая: Вядома, нялёгка. Вядома,  балела. Але калі рашэнне прынятае – далей лягчэй.

“Той дзівак дарыў мне лімоны і казаў, што трэба іх насіць у руцэ, каб было святлей на душы…”

Ведаеце, не памятаю, каб Вы крычалі на кагосьці, сварыліся. Як Вам удаецца да ўсіх ставіцца добразычліва?

Юлія Слуцкая: Гэта вельмі цяжка было напачатку. Нават у сям’і былі канфлікты – муж быў супраць, што працоўны дзень ніколі не сканчаецца. Ён патрабаваў, каб з прыходам дахаты тэлефон выключаўся і праца спынялася (смяецца). Калі мы развіваліся і вучыліся – гэта было немагчыма. Але потым я паціху змагла свой час распланаваць, каб мне ўжо, прынамсі, з кожнай нагоды не тэлефанавалі, толькі з важнай. Гэта дазволіла вылучаць больш часу для сям’і. Што да малаканфліктнасці – то я “татава дачка”. У мяне вельмі добры тата – на жаль, яго ўжо няма… Ён быў геній камунікацыі,  як я цяпер разумею. Менавіта ўменне пабудова стасункаў з людзьмі было яго самым моцным бокам. Думаю, я шмат што ад яго ўзяла і шмат чаму навучылася.

Але як Вы сябе адмяжоўвалі ад людзей, якія Вам непрыемныя, непрыязныя?

Юлія Слуцкая: Розныя выпадкі бывалі. Аднойчы ў рэдакцыю стаў штотыдзень хадзіць дзівак, забіраючы мой час. Ён быў бяскрыўдны, казаў нейкія прыемныя рэчы. Дарыў мне лімоны і казаў, што трэба іх насіць у руцэ, каб было святлей на душы… Праганяць яго ў мяне рука не падымалася.

Але аднойчы прыйшоў іншы дзівак, які прынёс  ліст і сказаў: “У мяне памірае жонка. Вось гэты ліст, мне сказаў Бог, што, калі ён будзе надрукаваны ў вашай газеце – яна выжыве. Вось даведкі, апошняя стадыя. Але калі надрукуеце – яна паправіцца. Не надрукуеце – яна памрэ, і смерць будзе на вашым сумленні”. І ён пачаў сустракаць мяне з працы, пільнаваць каля дома… Гэты ліст быў абсалютнай бздурай, і надрукаваць  яго было немагчыма. Я амаль месяц жыла з гэтай сітуацыяй, страціла пару кілаграм вагі, займела сівыя валасы… А дапамог мне той, першы, дзівак. Ён мне параіў, як пазбавіцца ад гэтага. Гэта былі вельмі простыя парады – спаліць ўсе паперы ад таго чалавека і паставіць свечку ў царкве за здароўе той жанчыны. Я зрабіла так – і болей той чалавек ні разу не прыйшоў. Вось такая дзіўная гісторыя.

Калі “Камсамолка” ўжо набрала сваю вагу і ўплыў – ці былі выпадкі, калі нехта спрабаваў праз Вас лабіяваць свае інтарэсы – палітычныя, эканамічныя, іншыя…

Юлія Слуцкая: Увесь час! З розных бакоў – і КДБ спрабаваў падкідаць нібыта цікавыя матэрыялы…  Але тут мне дапамагла тэхналагічная дысцыпліна “Камсамолкі”. У рэдакцыі была Чырвоная кніга рэдакцыйнай палітыкі. І хто б са мной ні спрабаваў сябраваць, я з чыстым сумленнем адказвала, што ў нас ёсць рэдакцыйная палітыка – і мы можам сябраваць, але я нічога не магу зрабіць, мае даражэнькія. Душа рвецца, але не магу я вашыя вершы апублікаваць, рэкламу бясплатную паставіць і гэтак далей…

Дарэчы, магу сказаць, што КДБ так проста не адчапіўся. Калі гэта не ўдалося зрабіць праз мяне, яны паспрабавалі праз журналістаў. Я заўважыла тры такія выпадкі і заблакавала іх, матэрыялы не выйшлі. Гэта не так цяжка ўбачыць, калі ты ведаеш сваіх журналістаў, ведаеш іх крыніцы.

“Бабуля хлябнула “нямецкае падсцілкі” і ўсіх гэтых папрокаў”

Вы сказалі, што Вы татава дачка. Але не сказалі, кім быў Ваш тата, хто Вашая мама?

Юлія Слуцкая: Мае бацькі 1940 і 1941 года нараджэння – дзеці вайны. Бацька з Сібіры, з ракі Віцім, з‑за возера Байкал. У іх была вялікая сям’я. Бабуля мая была буратка – у мяне ёсьць троху гэтых рысаў, у таты яны былі больш заўважныя. Дзед быў ссыльны, у яго было 6 дзяцей, 4 дачкі з дзіўнымі для Сібіры імёнамі – Панна, Ніна, Густава і Юлія, і два сыны. Самы малодшы быў мой тата. Пасля вайны Юля перабралася ў Мінск, атрымала тут адукацыю і засталася працаваць лекарам. Забрала да сябе бацькоў з малодшым брацікам – так сям’я апынулася ў Мінску.

А маміна сям’я ўся з Беларусі. Але і там усё цяжка было. Мама нарадзілася 16 чэрвеня 1941 года. Калі пачаліся бамбёжкі Мінска, яна знаходзілася ў радзільні са сваёй мамай. А яе тата наіўна ўзяў дакументы, што ў яго нарадзілася дачка – і пайшоў, спадзеючыся, што яго адпусцяць. Там яго і разбамбілі. Ён лічыцца зніклым без вестак у першыя дні вайны. Бабуля адна падымала маму, што вельмі няпроста было.

Яны падчас вайны ў Мінску заставаліся?

Юлія Слуцкая: Так. І потым хлябнула “нямецкае падсцілкі” і ўсіх гэтых папрокаў. Бо працавала ў нямецкіх сталовых – трэба было жыць і дачку гадаваць. І мама мая, калі замуж выходзіла, важыла 41 кілаграм пры росце 170… Яна працавала эканамістам. Тата быў спачатку намеснікам начальніка цэха завода Арджанікідзэ, а потым завода Леніна, потым галоўным інжынерам “Юнацтва” – гэты вялікі цэнтр на Мінскім моры. Бацькі паўсюль мяне з сабой цягалі, мы шмат вандравалі разам…

Сям’я была негуманітарная, а Вы абралі вельмі камунікатыўную прафесію!

Юлія Слуцкая: Я хацела быць лекарам, але ў мяне было вельмі кепска з хіміяй. (усміхаецца) Аднак я заўсёды любіла чытаць разумныя кніжкі, таму філасофскі факультэт стаў магчымасцю прачытаць з дапамогай вельмі мудрых людзей вельмі добрыя кніжкі. Мяне вучылі Генадзь Грушавы, Уладзімір Дунаеў…

Але кім Вы сябе бачылі пасля такой вучобы?

Юлія Слуцкая: Сям’я давала мне ўпэўненасць, што нешта будзе, я не зацыклівалася.

А ў вас братоў-сясцёр няма?

Юлія Слуцкая: Я адна выжыла. Два дзіцёнкі ў сям’і памерлі ў дзіцячым веку…

“Гэтая ж нянечка, якая сварылася матам, аднойчы ўратавала дзіцёнку жыццё на маіх вачах”

Ведаю, што яшчэ падчас навучання Вы пайшлі ў Нацыянальны гістарычны архіў працаваць?

Юлія Слуцкая: Дзе я толькі ні працавала! У архіве я працавала яшчэ да навучання, бо з першага разу на філасофскі тады было паступіць амаль немагчыма. Мне паставілі на ўступных “чацверку” – і я пайшла працаваць у архіў. А калі ўжо вучылася, то пайшла працаваць у дзіцячы садок.

Нянечкай?

Юлія Слуцкая: Выхавацелькай! Хоць мне нават не было 18 гадоў. Так што на першым курсе было так: зранку вучышся, пасля абеда працуеш.

Але чаму раптам філасофія – і дзіцячы садок?! Чаму не зноў у архіў?

Юлія Слуцкая:  Я тады сышла з архіва, і мяне па знаёмству прыстроілі ў лабараторыю сацыялогіі БДУ, каб лягчэй было паступаць. Але гэта быў такі слоік з павукамі, гэта было так жахліва, што я проста адтуль уцякла! Бо ў лабараторыі якраз праходзіла скарачэнне штата – там усе змагаліся за выжыванне. У адной лабаранткі мама была загадчыцай дзіцячага садка. Таму яна, калі пачула мае развагі, хутка паварушылася, каб прыбраць канкурэнтку – і дамовілася з мамай!.. (смяецца)

І колькі ў Вас дзяцей было у групе?

Юлія Слуцкая: У мяне было 38 паўтарагадовых дзяцей! З такім можна толькі ў 18 гадоў справіцца. (смяецца) Больш за тое, мая нянечка сварылася матам – і гэта быў першы мат, які я чула ў сваім жыцці.

Думаю, у справе камунікацыі Вы тады таксама дужа досведу здабылі.

Юлія Слуцкая: Так! (смяецца) Але гэтая ж нянечка, якая сварылася матам, аднойчы ўратавала дзіцёнку жыццё на маіх вачах. Пакуль я чытала дзецям кніжку, адзін хлопчык адкруціў ад крэселка такую вось вялікую гайку, відаць, доўга яе смактаў – і пачаў душыцца. Я ўбачыла толькі бурбалкі і сінюшны твар. Нянечка схапіла яго за ногі, перакуліла і стала раўсці мне матам (не буду паўтараць): “… па спіне!” Я ў стрэсе стала лупіць дзіцёнка па спіне – і гэтая гайка выляцела. А потым, калі ў мяне ўжо была свая дачка, і калі яна адкусіла кромачку ад стаканчыка са смятанай і таксама стала давіцца – я зрабіла гэтак жа з маёй дачкой, і таксама ўратавала ёй жыццё. Мы былі на лецішчы, “хуткая” даехаць бы не паспела. Таму я той нянечцы ўдзячная за школу жыцця.

“Сын нейкі час працаваў на TUT.BY гукарэжысёрам, але потым патрапіў пад скарачэнне”

Калі ў Вас двое сваіх дзяцей з’явілася – Вам ужо, відаць, не так цяжка пасля 38‑і было!

Юлія Слуцкая: Калі ў мяне на трэцім курсе з’явілася дачка Саша, я сышла з дзіцячага садка, бо хацела пускаць усе свае душэўныя сілы на дачку. Так што ў садочку я адпрацавала гады два. Розніца між дачкой і сынам Пецем 6 гадоў. Не ведаю, ці добрая гэта розніца. Калі яны былі маленькія, то дужа біліся між сабой – і біліся якраз за тое, “хто ў мамы маленькі”! (усміхаецца) І Сашка ўвесь час намагалася даказаць, што гэта яна насамрэч маленькая дзяўчынка!.. Але цяпер яны вельмі сябруюць.

Дачка таксама скончыла філасофскі, працавала ў “Камсамолцы” – цалкам пайшла па Вашых слядах?..

Юлія Слуцкая: Не, Саша – гэта іншы свет! Скажу шчыра, гэта я адгаварыла яе ад журфака. Дакладней – калі яна сабралася на журфак, то прывяла яе ў рэдакцыю, пасадзіла пасярод і сказала: “Цяпер патлумачце ёй, што такое журфак”. І ёй усе па чарзе патлумачылі, што такое журфак і чаму туды не трэба ісці. А на філасофскі яна пайшла  ўжо пад маім уплывам – і гэта, напэўна, не вельмі правільна. А ў газету яна заўсёды хацела пісаць – і ў выніку стала пісаць. Цяпер яна даглядае сына Арсенія, якому ўжо 2,7 года.

А Ваш сын чым займаецца?

Юлія Слуцкая: Сын захапляецца гукарэжысурай, грае на гітары. Нейкі час працаваў на TUT.BY гукарэжысёрам, але потым патрапіў пад скарачэнне, калі яны звольнілі 8 асобаў – і пакінулі толькі аднаго гукарэжысёра, і зразумела, не студэнта – бо ён вучыцца ў Акадэміі. Пеця грае ў двух ансамблях – адзін з якіх ім створаны, другі дарослы. Цяпер зноў працуе, ужо ў іншым месцы.

Здаецца, толькі пра мужа і не сказалі.

Юлія Слуцкая: Ён скульптар, мастак… Я думаю, што быць мужам такой жонкі вельмі цяжка. (смяецца) Таму муж – гэта для мяне вельмі-вельмі важны чалавек. Мы можам і крыўдаваць, і сварыцца – але я заўсёды памятаю, што ў часы найбольшых маіх выпрабаванняў ён без аніводнага пытання пачынаў разграбаць разам са мной тое балота, у якое я ўлезла ў чарговы раз. (усміхаецца) Мужна, цярпліва… Ён нават можа папракаць мяне праз нейкую драбязу, але ў пераломныя моманты ён мяне ніколі не папракае.

Раіцеся з мужам, калі прымаеце важныя рашэнні?

Юлія Слуцкая: Ведаеце, тут ужо асаблівасць майго характару – усе важныя рашэнні ў жыцці я спачатку сама прымаю ўнутрана, а потым пачынаю раіцца. (усміхаецца)  Калі бясконца раіцца – так можна рашэнне ніколі і не прыняць.

P.S.

Некалі ў адным каментары Вы сказалі, што вернецеся ў Беларусь тады, калі будзеце пэўныя, што Вам нічога не пагражае…

Юлія Слуцкая: Не, я не памятаю такога каментара. Часам журналісты штосьці… Я вярнуся ў Беларусь у той жа момант, калі змагу там працаваць. Небяспека – гэта не адзіная ўмова майго вяртання. Мяне нашмат больш турбуе магчымасць нармалёва працаваць.

Рабіць тое, што Вы тут робіце?

Юлія Слуцкая:  Мне вельмі цікава тое, што я цяпер раблю. Я шмат працую з замежнымі журналістамі, займаюся аналітыкай. Гэта таксама журналістыка, толькі крыху лепш! (смяецца) Але я разумею, што  магу займацца і іншымі справамі. Ёсць некалькі мараў наконт тых часоў, калі наша краіна пачне развівацца нармалёва. Таму, як толькі будзе магчымасць пачаць нешта ствараць у нашай краіне, – я спадзяюся, у мяне яшчэ будзе на той момант і жаданне, і магчымасць.

Я правільна разумею, што Вы як паехалі – так ні разу і не былі дома?

Юлія Слуцкая: Не была.

А цяпер чаго? Думаеце, што Вас і цяпер могуць павязаць проста з самалёта?

Юлія Слуцкая: Не, не думаю. Проста столькі цяпер тут працы і ўсякіх праектаў, што я, хутчэй, непакоюся, што могуць проста забраць пашпарт і назад не выпусціць. Тут створана ўжо шмат чаго. Але гэта не значыць, што я не вазьму і не прыеду, калі захачу.