Касацыя без задавальнення

Што здарылася?

Журналіста 14 снежня міліцыя запісала ў пікетчыкі, каб не даць сустрэцца са сваякамі асуджаных палітвязняў ля будынка СІЗА‑3 на вуліцы Кніжнай, дзе выносілі прысуд палітвязням Сяргею Ціханоўскаму, Мікалаю Статкевічу, Ігару Лосіку, Арцёму Сакаву, Уладзіміру Цыгановічу і Дзмітрыю Папову пасля амаль шасцімесячнага судовага працэсу.

Як вядома, разгляд справы праходзіў у закрытым рэжыме, але на агалошванне рэзалютыўнай часткі пасля пісьмовых заяў і хадайніцтваў дапусцілі сваякоў падсудных. Анатоль Гатоўчыц прыехаў на вуліцу Кніжную даведацца ў сваякоў пра вынікі ледзь не паўгадовой судовай эпапеі. І як толькі ён з’явіўся на вуліцы Кніжнай, яго затрымалі людзі ў цывільным і перадалі супрацоўнікам АМАП, а ўжо тыя даставілі журналіста ў Цэнтральны РАУС, дзе і быў згатаваны адміністрайцыйны пратакол пра несанкцыянаваны пікет.

Пісаў пратакол старшы ўчастковы інспектар Цэнтральнага РАУС, капітан міліцыі Арцём Жаўняк. У ім сказана, што Анатоль прыйшоў на Кніжную «з мэтай публічнага выражэння грамадска-палітычных поглядаў з выкарыстаннем ахоўнай маскі з надпісам «За свабодныя выбары» ажыццявіў публічную дэманстрацыю няпэўнаму колу асоб сваёй грамадска-палітычнай пазіцыі чым ажыццявіў незаконнае пікетаванне без дазволу Гомельскага гарвыканкама» (стыль і пунктуацыя захаваны).

Услед за гэтым журналіста адвезлі ў суд Цэнтральнага раёна, дзе суддзя Сяргей Кармановіч пастанавіў аштрафаваць Гатоўчыца за недазволены пікет на 20 базавых велічынь, што складае 580 рублёў. Журналіст не пагадзіўся з такім рашэннем.

Калі «не да законаў»

У касацыйнай скарзе ў абласны суд Анатоль нагадаў, што калі ён, як сказана ў міліцэйскім пратаколе, праз медыцынскую маску «публічна выражаў грамадска-палітычныя погляды», то, паводле Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь, чалавек, яго правы, свабоды і гарантыі іх рэалізацыі з’яўляюцца вышэйшай каштоўнасцю грамадства і дзяржавы. Прызнанне чалавека і яго годнасці, роўных і неад’емных правоў служаць асновай свабоды, справядлівасці і ўсеагульнага міру. Гэта замацавана і ва Усеагульнай дэкларацыі правоў чалавека, і ў Міжнародным пакце аб грамадзянскіх і палітычных правах, які ратыфікавала Беларусь. Карыстанне гэтымі правамі не падлягае ніякім абмежаванням, апроч тых, якія неабходны ў дэмакратычным грамадстве ў інтарэсах дзяржаўнай альбо грамадскай бяспекі, грамадскага парадку, аховы здароўя і маральнасці насельніцтва альбо абароны правоў і свабод іншых асоб. Надпіс на ахоўнай медыцынскай масцы «Праваабаронцы за свабодныя выбары» ні на што з вышэйсказанага не пасягае.

Апроч таго, раённы суд праігнараваў неадпаведнае адлюстраванне ў пратаколе аб адміністрацыйным правапарушэнні надпісу на медыцынскай масцы. У ім з фразы «Праваабаронцы за свабодныя выбары» прыбраны назоўнік «праваабаронцы», каб выглядала, быццам бы журналіст ад свайго імя дэманстраваў «няпэўнаму колу асоб сваю грамадска-палітычную пазіцыю, чым ажыццявіў незаконнае пікетаванне».

Больш за тое, як наогул можна штосьці дэманстраваць публічна, калі шрыфт надпісу на ахоўнай масцы складае 4 міліметры па вышыні — літары такога памеру не паказваюць нават у кабінеце афтальмолага падчас праверкі зроку, паколькі яны надзвычай дробныя.

Суд першай інстанцыі адхіліў таксама хадайніцтва наконт выкліку ў якасці сведак супрацоўнікаў АМАП, якія бачылі ў Гатоўчыца пасведчанне журналіста «Народнай Волі» і забіралі яго з пустыннай вуліцы Кніжнай, дзе, апроч міліцыі, не было мінакоў, не кажучы ўжо пра грамадзян з маноклямі, павелічальнымі шкельцамі альбо біноклямі, каб чытаць надпіс на масцы. Усё гэта пацвярджае адсутнасць атрыбуцыйных прыкмет пікета, пра якія гаворыцца ў законе. Відавочна, што ў парушэнне артыкула 2.10 ПВКаАП 92–3 усебаковага, поўнага і аб’ектыўнага даследавання абставін нібыта ўчыненага журналістам адміністрацыйнага парушэння не было.

— У абласным судзе падчас разгляду касацыйнай скаргі я дадаў, што для публічнага выказвання сваіх палітычных поглядаў у мяне ёсць куды больш эфектыўная і дзейсная трыбуна — газета «Народная Воля», а не ахоўная маска з надпісам, —  заўважае Анатоль Гатоўчыц. – На вуліцу Кніжную 14 снежня я прыйшоў паводле задання рэдакцыі. У міліцыі нават не склалі пратакол пра тое, што ў мяне забралі «прадмет правапарушэння» — маску, што абараняе ад каранавіруса, з надпісам. Выглядае, што няёмка было паказваць у судзе такі «прадмет правапарушэння». Да таго ж у міліцыі супрацоўнікі крымінальнага вышуку найперш правяралі мае тэлефон, дыктафон, фотаапарат на наяўнасць так званых дэструктыўных телеграм-каналаў. І калі ўжо яны заявілі, што ў мяне «нічога няма», участковыя хуценка «вымучылі» адміністрацыйны пратакол пра пікет, у якім нават біяграфічныя звесткі паблыталі: Ляхавіцкі раён, дзе я нарадзіўся, запісалі ў Гомельскую вобласць. Раённы суд дубліраваў нават і гэтую недарэчнасць.

Абласны суд у асобе суддзі Руслана Царука, выслухаўшы тлумачэнні журналіста, пасля пяціхвіліннага знаходжання ў так званым дарадчым пакоі вырашыў, што няма падстаў для адмены пастановы суда першай інстанцыі. Пастанова на штраф набыла юрыдычную моц.

Маскі насіў больш за год

Анатоль дадае, што маскі з надпісам яшчэ ў маі 2020 года дзясяткамі раздавалі валанцёры, калі дапамагалі насельніцтву бараніцца ад CОVID-19. Журналіст больш за год хадзіў у іх, у тым ліку ў суды, рэгіянальныя структуры Следчага камітэта, сустракаўся з супрацоўнікамі міліцыі. Такія маскі Анатоль надзяваў і дома, калі да яго ў 2021 годзе двойчы прыходзілі сілавікі з ператрусам: у лютым — на падставе санкцыі на той час намесніка генеральнага пракурора Беларусі Дзмітрыя Гары, у ліпені — з санкцыі пракурора Гомеля Юрыя Булынкі.

Маскі супраць кавіду з надпісам, пра якія вядзецца гаворка, — баваўняныя. Пасля трох аперацый на гартані, якія журналісту Гатоўчыцу зрабілі ў Мінску, яму ў баваўняных масках лягчэй дыхаецца, чым у тых, што зроблены са штучнай тканіны. Прэтэнзій ніхто ніколі не выказваў ажно да прыходу журналіста на суд над палітвязнямі.