Сын заснавальніка БелаПАН стварыў з сябрамі стэндап-клуб. «Наша Ніва» пагутарыла з Янам Ліпаем пра яго жыццё і бацьку

У верасні 2024 года ў Варшаве адкрыўся беларускі стэндап-клуб Stand up lokal. Гэта справа рук трох комікаў — Ідрака Мірзалізадэ, Лёшы Суворава і Яна Ліпая. Фінансава справу падтрымаў Слава Камісаранка. А адзін са стваральнікаў стэндап-клуба — сын заснавальніка БелаПАН.

Ян Ліпай. Фота: Наша Ніва

Ян Ліпай у клубе адказны за арганізацыю мерапрыемстваў, што забірае шмат часу і абмяжоўвае магчымасць часцей выступаць самому, але комік ні пра што не шкадуе. Ён сын вядомага беларускага журналіста і паэта, заснавальніка першага незалежнага інфармацыйнага агенцтва БелаПАН Алеся Ліпая, які заўчасна пайшоў з жыцця ў 2018 годзе.

«Наша Ніва» пагутарыла з Янам пра галоўныя ўрокі ад бацькі, журфак, з якім не склалася, любімую тэму для жартаў і планы стэндап-клуба.

«Наша Ніва»: Ваш стэндап-клуб адкрыўся ў верасні. Якія падсумаванні дзейнасці ўжо можна зрабіць — чым сапраўды ганарыцеся, а дзе, можа, адчуваецца крыху правал?

Ян Ліпай: Мне здаецца, што ўсё ідзе як і павінна. Шчыра кажучы, ганаруся ўсім, што звязана з гэтым клубам. Кожным комікам і гледачом. Мне вельмі падабаецца, як усё адбываецца, і мы з нашай камандай атрымліваем сапраўдную асалоду ад гэтага. Вось шчыра: правалаў не было і нават правальчыкаў таксама!

Былі моманты, якімі мы не вельмі задаволеныя (зрабіць вентыляцыю аказалася занадта дорага, працэс атрымання ліцэнзіі на продаж алкаголю вельмі доўгі), але агулам усё крута.

«НН»: Якія івэнты і фарматы самыя запатрабаваныя ў гледачоў на гэты момант?

ЯЛ: Людзі ў Варшаве вельмі любяць стэндап на беларускай мове. Стараемся рэгулярна рабіць яго, каб ва ўсіх была магчымасць прыйсці паслухаць жарты на роднай мове. Гэта азначае, што на беларускую мову ёсць запыт у публікі, і гэта супер!

«НН»: Ты неяк казаў, што вы разлічваеце адбіць укладзеныя грошы недзе за два гады. Як па адчуваннях зараз?

ЯЛ: Ну, можа за тры гады ўсё ж. Пакуль складана штосьці дакладна казаць наконт гэтага, таму што мы робім кантэнт яшчэ ў ютубе і спадзяемся, што лепшае наперадзе.

«НН»: У вашых планах было ў тым ліку паступова падцягваць польскіх комікаў, адпаведна, і польскую аўдыторыю — як з гэтым справы? Ці адрозніваецца гумар палякаў і іх тэмы жартаў ад таго, што транслююць беларусы?

ЯЛ: Пакуль мы не робім польскія стэндапы, але кожны тыдзень у нас праходзяць шоу на англійскай мове. Спадзяюся, што хутка і палякаў запросім да нас.

Але я хадзіў на польскі стэндап і магу сказаць, што ў іх жартах менш палітыкі і гумару пра апошнія навіны, часцей — спакойныя жарты пра смешныя сітуацыі з жыцця.

«НН»: Сам думаў пра тое, каб аднойчы выступаць на польскай?

ЯЛ: Буду я выступаць на польскай ці не, залежыць ад таго, як доўга мы ўсе тут будзем. Але мне падабаецца польская мова, я вывучаў яе паўтара года і хацеў бы гэта выкарыстаць аднойчы ў творчасці.

«НН»: Колькі сёння агулам комікаў-беларусаў «належыць» да вашай пляцоўкі? Тое, што робіць Дзіма Нарышкін у Варшаве, Pan­standup, вы больш асобна ці разам?

ЯЛ: Менавіта беларусаў каля 15 чалавек выступае ў Stand up lokal. Дзіма Нарышкін часта робіць розныя шоу ў нас, і ўсе комікі з «Панстэндапа» таксама. Дарэчы, я таксама быў комікам «Панстэндапа» раней, так што мы ўсе сябруем і разам выступаем.

«НН»: Некалькі гадоў таму ты абмовіўся, што твая мара — зарабляць на жыццё стэндапам. Ці атрымліваецца жыць з вашай справы цяпер? Колькі комікаў падпрацоўваюць недзе яшчэ? І дзе яны ў асноўным занятыя?

ЯЛ: Будзе не вельмі карэктна казаць, што я зарабляю на жыццё стэндапам, таму што справы клуба — гэта часам вельмі далёка ад творчасці. Але цяпер я займаюся толькі гэтым — выступамі і сцэнарнай працай.

Асноўная частка комікаў зарабляе на жыццё не стэндапам. Мне здаецца, што большасць з іх у Варшаве — айцішнікі.

«Стараюся жартаваць пра ўсё. Але часцей атрымліваецца пра сэкс»

«НН»: У адным відэа на пытанне, як ты прыйшоў у гумар, ты адказаў «я такім нарадзіўся». А калі развіваць тэму, то калі ты адчуў, што жартаваць са сцэны, на публіку — гэта тваё?

ЯЛ: Пра «я такім нарадзіўся» я, канечне, жартаваў. Але мне заўсёды падабалася бачыць, чуць і трансляваць гумар.

Пачаў я займацца стэндапам у Мінску, і спачатку было вельмі цяжка для мяне. Першы год складана было знайсці канэкт паміж маім пачуццём гумару і пачуццём гумару гледачоў. Але гэта не спрынт, а марафон, таму дрэнныя выступы і самааналіз дапамаглі палепшыць свае навыкі — цяпер ужо трохі лепей атрымліваецца.

«НН»: Ты казаў, што імкнешся не жартаваць на тэму палітыкі — можаш распавесці, чаму так?

ЯЛ: Я яшчэ малады, мне 25 гадоў. І мне здаецца, што ніхто з гледачоў не ўспрымае мяне сур’ёзна, калі я абмяркоўваю з імі такія тэмы. Таму пакуль гэта не маё, але спадзяюся, што ў будучыні пра палітыку таксама буду жартаваць.

А так я стараюся жартаваць пра ўсё. Але часцей за ўсё атрымліваецца пра сэкс.

«НН»: Пры гэтым ты паступіў на журфак БДУ — гэта прыклад бацькі паўплываў?

ЯЛ: Так, я бачыў, які круты быў мой тата, таму хацелася таксама стаць журналістам. Тым больш, што я жыў за пяць хвілін ад журфака. Але штосьці мне не спадабалася хадзіць на пары. Мяне адтуль адлічылі за прагулы. Потым я паспрабаваў вучыцца на завочным — з гэтым атрымалася лепей.

Але на другім курсе я ўсё ж вырашыў забраць дакументы: не бачыў сэнсу вучыцца на таго, кім не збіраюся працаваць.

«НН»: Ці не адгаворваў цябе бацька ад паступлення на журфак у беларускіх рэаліях, асабліва датычна незалежных СМІ з рызыкай працы там?

ЯЛ: Тата не адгаворваў, таму што ва ўсіх была надзея, што ўсё зменіцца і не будзе такой сітуацыі, як цяпер. Я пра свой лёс у 18 гадоў дакладна не думаў, хацеў быць спартыўным журналістам.

«НН»: У свой час цябе прызнавалі найлепшым бамбардзірам журфака — ці прысутнічае футбол ці нейкі іншы спорт у тваім жыцці сёння?

ЯЛ: Футбола ўжо менш у маім жыцці, але часам мы гуляем з сябрамі. Нават удзельнічалі ў Кубку Івуліна — 2024 з камандай нашага клуба Stand up lokal. Занялі апошняе месца, але нам спадабалася.

Яшчэ часам гуляю ў сквош са сваімі сябрамі Ідракам і Лёшам Суворавым.

«Тата быў вельмі спакойным чалавекам»

«НН»: Для многіх Алесь Ліпай — вялікая фігура ў беларускай журналістыцы, паэт, а якім ён быў татам?

ЯЛ: Ён заўсёды быў вельмі спакойным чалавекам, мне гэта падабаецца ў людзях. З ім і маёй сястрой Алесяй мы вельмі шмат вандравалі па Беларусі, і гэта было сапраўды крута!

Пра гэта мала хто казаў, асабліва 10 гадоў таму, але Беларусь — вельмі прыгожая краіна, у якой рэальна ёсць шмат чаго паглядзець. Але вандравалі мы не толькі па Беларусі, па ўсім свеце таксама.

Я вельмі ўдзячны бацьку за час разам, за тое, як шмат я даведаўся ад яго.

Алесь Ліпай з сям’ёй. Ян — справа. Фота: фэйсбук Алеся Ліпая

«НН»: У вашым доме, відаць, пастаяннымі гасцямі была творчая інтэлігенцыя?

ЯЛ: Мы некалькі разоў, акурат, вандравалі з Уладзімірам Някляевым. Да нас прыходзілі ў госці Зміцер Вайцюшкевіч, Уладзімір Арлоў. Мне падабалася заўсёды чуць іх гутаркі на беларускай мове — адчуваў сябе як на іншай планеце падчас гэтага, таму што ў Мінску нулявых усё радзей можна было пачуць такое.

Але агулам я сябе адчуваў як звычайны сын. Мой тата — вельмі круты журналіст і пісьменнік, але для мяне, канечне, ён у першую чаргу — мой тата.

«НН»: Калі спадара Алеся на стала, казалі, што на яго заўчасную смерць паўплываў у тым ліку стрэс вакол падзей з БелаПАН — ператрус, крымінальная справа. Ці памятаеш ты яго ў той перыяд?

ЯЛ: Канечне, такія справы — гэта заўсёды вялікі стрэс, але на той момант мне так не падавалася. Як я ўжо казаў, мой тата быў вельмі спакойным чалавекам, таму я нават не думаў пра тое, што будзе далей. Быў упэўнены, што ўсё будзе добра.

«НН»: Частка тваёй сям’і цяпер жыве ў ЗША — як часта вы бачыцеся, ці складана табе даецца адлегласць паміж вамі?

ЯЛ: З сям’ёй мы бачымся не вельмі часта, толькі раз на год з маці. Адлегласць паміж блізкімі даецца вельмі складана, тым больш, што ў мяне з’явілася пляменніца, а я яе ніколі яшчэ ў жыцці не бачыў. Але мы ўсе марым, што аднойчы сустрэнемся ў Мінску за вячэрай, як часта было раней.

У Варшаве ж мы жывём разам з дзяўчынай і мопсам.

«Складана было ўявіць жыццё побач з тым, што адбывацца цяпер ва Украіне, яшчэ і з удзелам Беларусі»

«НН»: У 2020‑м ты яшчэ выступаў у Мінску, як і многія комікі, з якімі вы сёння дзеліце сцэну ў Варшаве. Калі і чаму ты з’ехаў з Беларусі канчаткова?

ЯЛ: Я з’ехаў у пачатку падзей 2022 года, таму што складана было ўявіць сабе жыццё побач з тым, што адбывацца цяпер ва Украіне, яшчэ і з удзелам Беларусі.

Для мяне ў гэты момант стала зразумела, што далей будзе толькі горш. І чым раней адтуль з’еду, тым лепей будзе для мяне. Так і выйшла.

«НН»: Ці падтрымліваеш ты нейкія кантакты з комікамі, якія застаюцца ў Беларусі. Што яны расказваюць пра ўмовы існавання там?

ЯЛ: Не вельмі шмат, таму што складана падтрымліваць кантакты, калі вы так далёка адзін да аднаго, але часам бывае. Палітыку шмат не абмяркоўваем, таму што ўсе ўсё разумеюць, а стэндапам, канечне, цяжка там займацца, таму што на вельмі шмат тэм ты не можаш жартаваць, а таму і паўнавартасна займацца гумарам немагчыма. Але гэта мае думкі, можа, у іх іншае бачанне.

«У 2025 годзе я б хацеў зрабіць свой першы сольны канцэрт»

«НН»: Пакуль усё яшчэ пачатак новага года, ці ставіў ты планы на 2025 — і з клубам, з партнёрамі, і свае ўласныя мэты?

ЯЛ: У 2025 годзе я б хацеў зрабіць свой першы сольны канцэрт. Так што сачыце за сацсеткамі Stand up lokal! А яшчэ мы з камандай рoбім і будзем рабіць шмат кантэнту на ютубе, абавязкова падпісвайцеся!

«НН»: Як беларусам захоўваць пачуццё гумару ў сённяшняй сітуацыі і не апусціць рукі? Дзе чэрпаць пазітыў? Можа, у цябе ёсць правераны кантэнт, які можаш параіць?

ЯЛ: Мне здаецца, што ўсе ўжо звыкліся з тым, што ёсць сёння. Але калі ёсць тыя, хто не ведае, які стэндап паглядзець, тут я магу параіць. Шмат у ютубе можна паглядзець стэндапа ад Ідрака і Пашы Крыўца — вельмі крутыя комікі. Ну, і яшчэ, канечне, Слава Камісаранка (не ведаю, ці чулі вы штосьці пра яго, але паглядзіце, ён перспектыўны).