Ці паўплываў Універсальны перыядычны агляд ААН на свабоду слова ў Беларусі?

№

Рэкамендацыі, прынятыя Рэспублікай Беларусь у межах другога цыклу УПА

Індыкатары выканання рэкамендацый, прадстаўленыя ўраду

Ацэнка прагрэсу ў рэалізацыі рэкамендацый

1

Забяспечыць большыя гарантыі свабоды прэсы і свабоды выказвання меркаванняў, а таксама права на інфармацыю, якая адлюстроўвае розныя пункты гледжання

У заканадаўства аб СМІ і аб доступе да інфармацыі ўнесены змены, накіраваныя на рэалізацыю канстытуцыйных палажэнняў аб свабодзе выказвання меркавання і праве на інфармацыю, у якіх улічаны рэкамендацыі Прадстаўніка АБСЕ па пытаннях свабоды СМІ.

Не выканана.

Распрацаваны і прыняты дэмакратычны закон «Аб доступе да інфармацыі».

Не выканана.

Усе недзяржаўныя выданні, якія звярнуліся ў дзяржаўнае прадпрыемства-манапаліст па распаўсюдзе СМІ па падпісцы «Белпошта», уключаны ў падпісныя каталогі.

Выканана.
Усе недзяржаўныя выданні, якія звярнуліся ў дзяржаўнае прадпрыемства-манапаліст па распаўсюдзе СМІ па падпісцы «Белпошта», уключаны ў падпісныя каталогі

Дзяржаўныя прадпрыемствы сістэмы «Белсаюздрук» прадаюць праз сваю рознічную сетку і па падпісцы недзяржаўныя выданні незалежна ад іх рэдакцыйнай палітыкі.

Выканана.
Дзяржаўныя прадпрыемствы сістэмы «Белсаюздрук» прадаюць праз сваю рознічную сетку выданні незалежна ад іх рэдакцыйнай палітыкі. Аднак меў месца выпадак канфіскацыі Міністэрствам інфармацыі з продажу праз сетку кіёскаў «Белсаюздрук» нумара газеты «Белгазета» з‑за публікацыі карыкатуры на палітычную тэму.

Адсутнічаюць выпадкі неабгрунтаванай адмовы ў рэгістрацыі друкаваных СМІ.­

Выканана.
Адсутнічаюць выпадкі неабгрунтаванай адмовы ў рэгістрацыі друкаваных СМІ.

Адменена рэгістрацыя распаўсюднікаў прадукцыі СМІ.

Не выканана.

Дзяржава не абмяжоўвае доступ да сайтаў, што распаўсюджваюць прадукцыю СМІ.

Не выканана.
Па рашэнні Міністэрства інфармацыі былі заблакаваныя два папулярныя навінавыя сайты — belpartisan.org у снежні 2017 года і charter97.org у студзені 2018 года.

З Крымінальнага кодэкса выключаныя артыкулы, якія ўстанаўліваюць адказнасць за дыфамацыйныя злачынствы, у прыватнасці: 188 (Паклёп), 189 (Абраза), 367 (Паклёп супраць Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь), 368 (Абраза Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь), 369 (Абраза прадстаўніка ўлады), 3691 (Дыскрэдытацыя Рэспублікі Беларусь), 391 (Абраза суддзі або народнага засядацеля).

Не выканана.
Дыфамацыйныя артыкулы Крымінальнага кодэкса працягваюць прымяняцца. З 19 ліпеня 2019 года з крымінальных артыкулаў 188 (Паклёп) і 189 (Абраза) выключана адна з падстаў прыцягнення да адказнасці — паўторнасць прыцягнення да адміністрацыйнай адказнасці за паклёп і абразу (у выглядзе штрафу) на працягу года.

Дзяржава ўступіла ў дыялог з прадстаўнікамі медыя, грамадзянскай супольнасці і інтэрнэт-бізнесу па пытаннях кіравання Інтэрнетам.

Выканана.
Дзяржава ўступіла ў дыялог з прадстаўнікамі медыя, грамадзянскай супольнасці і інтэрнэт-бізнесу па пытаннях кіравання Інтэрнетам.

Унесены змены ў закон «Аб сродках масавай інфармацыі», якія адмяняюць неабходнасць абавязковай акрэдытацыі замежных журналістаў для ажыццяўлення дзейнасці на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь.

Не выканана.

Адсутнічаюць выпадкі неабгрунтаваных адмоваў у акрэдытацыі замежных журналістаў.

Не выканана.
У прыватнасці, у 2019 годзе было ў дзясяты раз адмоўлена ў акрэдытацыі журналісту «Радыё Рацыя» (Польшча) Віктару Парфёненку, а таксама журналісту таго ж СМІ Яўгену Скрабцу.

Выключаны выпадкі прыцягнення да адказнасці журналістаў, якія працуюць на замежныя СМІ без акрэдытацыі ў Рэспубліцы Беларусь.

Не выканана. Колькасць выпадкаў прыцягнення да адказнасці журналістаў, якія працуюць на замежныя СМІ без акрэдытацыі ў Рэспубліцы Беларусь рэзка ўзрасла (з 10 выпадкаў у 2016 годзе да 118 — у 2018 годзе). У 2019 годзе да канца мая мелі месца 38 штрафаў журналістаў. Ад  пачатку чэрвеня 2019 года выпадкі прыцягнення да адказнасці журналістаў, якія працуюць на замежныя СМІ без акрэдытацыі, не фіксаваліся.

2.

У поўнай меры гарантаваць свабоду выказвання меркаванняў і ўстрымлівацца ад адвольных арыштаў журналістаў

Адсутнічаюць выпадкі арыштаў журналістаў падчас ажыццяўлення прафесійнай дзейнасці, а таксама ў якасці пакарання за сваю дзейнасць.

Не выканана. Дзяржава дэманструе гатоўнасць затрымліваць журналістаў падчас ажыццяўлення прафесійнай дзейнасці. Колькасць затрыманняў залежыць ад пратэстнай актыўнасці ў грамадстве, якую асвятляюць журналісты. Найбольшага піку яна дасягнула ў 2017 годзе ў сувязі з выступамі супраць так званага «падатку на дармаедаў» (101 выпадак у параўнанні з 13 у 2016 годзе).

Адсутнічаюць выпадкі адабрання, пашкоджання, канфіскацыі тэхнікі і абсталявання ў журналістаў.

Не выканана. У 2018 годзе пачасціліся выпадкі ператрусаў, якія суправаджаліся адабраннем тэхнікі і абсталявання ў журналістаў і блогераў (па меншай меры 16 у параўнанні з 5 у 2017 годзе).

3.

Выконваць прынятыя абавязацельствы ў частцы забеспячэння гарантый свабоды асацыяцыі і свабоды выказвання меркаванняў

Дзеянні дзяржаўных органаў у дачыненні да журналістаў і СМІ часта супярэчаць прынятым Рэспублікай Беларусь абавязацельствам у частцы забеспячэння гарантый свабоды выказвання меркаванняў.

4.

Заахвочваць і абараняць свабоду сродкаў масавай інфармацыі і права на свабоднае выказванне меркаванняў; прыняць меры да прывядзення заканадаўства і практыкі ў адпаведнасць з артыкулам 19 Міжнароднага пакта аб грамадзянскіх і палітычных правах; і справядліва расследаваць усе выпадкі нападу, пераследу і запалохвання ў мэтах прыцягнення да адказнасці вінаватых

У заканадаўства аб СМІ ўнесены змены, накіраваныя на паляпшэнне сітуацыі са свабодай слова, у тым ліку:

1.1. Адменена адказнасць уладальнікаў сайтаў за каментары карыстальнікаў.

1.2. Абмежаваны паўнамоцтвы Міністэрства інфармацыі па адвольным прыняцці рашэнняў аб абмежаванні доступу да інтэрнэт-рэсурсаў.

Не выканана.

Адсутнічаюць выпадкі «тэхнічнага» блакавання інтэрнэт-рэсурсаў падчас значных грамадска-палітычных падзей альбо ў перыяд абвастрэння эканамічнага крызісу.

Выканана.
Не адзначаліся выпадкі «тэхнічнага блакавання» (фактычнага блакавання па-за афіцыйнай працэдурай) інтэрнэт-рэсурсаў, звязанага з грамадска важнымі падзеямі.

Праведзены поўныя і ўсебаковыя расследаванні гвалтоўных злачынстваў супраць журналістаў (у першую чаргу, выкраданне Дзмітрыя Завадскага, забойства Веранікі Чаркасавай), а вінаватыя прыцягнуты да адказнасці.

Не выканана.

Расследаваныя выпадкі парушэння правоў журналістаў, у тым ліку супрацоўнікамі міліцыі, вінаватыя прыцягнуты да адказнасці.

Не выканана.

5.

Палепшыць агульную сітуацыю са свабодай сродкаў масавай інфармацыі

Журналісты, праваабаронцы, эксперты, прадстаўнікі грамадзянскай супольнасці ацэньваюць сітуацыю са свабодай СМІ ў Беларусі як лепшую, чым раней.

Не выканана.
Па выніках маніторынгу, які праводзіцца Беларускай асацыяцыяй журналістаў, у Беларусі працягваў узмацняцца ціск на незалежныя медыі і журналістаў. Сярод асноўных падзей і тэндэнцый 2018 года можна вылучыць:

- змяненне заканадаўства ў сферы СМІ ў бок узмацнення жорсткасці дзяржаўнага кантролю;

- крымінальны пераслед, звязаны са свабодай выказвання меркавання (справа “рэгнумаўцаў”; ўзбуджэнне крымінальнай справы супраць блогера Пятрухіна; справа кіраўніка інфармацыйнага агенцтва БелаПАН Алеся Ліпая, спыненая ў сувязі з яго смерцю; «справа БелТА», якая скончылася асуджэннем галоўнага рэдактара папулярнага беларускага інтэрнэт-рэсурсу TUT.BY Марыны Золатавай);

- пазасудовае блакаванне ў Беларусі папулярных інфармацыйных інтэрнэт-рэсурсаў;

- узмацненне ціску на журналістаў-фрылансераў за супрацоўніцтва з замежнымі СМІ без акрэдытацыі);

- выкарыстанне заканадаўства аб супрацьдзеянні экстрэмізму для абмежавання свабоды выказвання меркавання (у першую чаргу —  у сетцы Інтэрнэт).

Месца Беларусі ў рэйтынгах па свабодзе слова ў параўнанні з папярэднім перыядам:

- Свабода прэсы ў свеце, Free­dom House

- Сусветны індэкс свабоды прэсы, «Рэпарцёры без межаў»,

- IREX

Пазіцыя Беларусі ў рэйтынгах па свабодзе слова ў параўнанні з папярэднім перыядам незначна палепшылася, аднак эксперты адзначаюць, што гэта збольшага звязана з пагаршэннем агульнай сітуацыі са свабодай слова ў свеце.

- Free­dom in the World 2019 (Free­dom House): Беларусь застаецца несвабоднай краінай, але больш не ўваходзіць у групу краін з найгоршай сітуацыяй;

- Сусветны індэкс свабоды прэсы («Рэпарцёры без межаў»): Беларусь перамясцілася са 155-га на 153‑е месца ў рэйтынгу з 180 краін);

- Media Sus­tain­abil­i­ty Index (IREX): Беларусь па-ранейшаму застаецца ў групе краін з «няўстойлівай змяшанай сістэмай» (каэфіцыент нязначна палепшыўся з 1,23 у 2015 годзе да 1,46 у 2018 годзе).

Колькасць фактаў неабгрунтаваных абмежаванняў свабоды СМІ з боку дзяржаўных органаў зменшылася.

Не выканана.

Дзяржава адмовілася ад дыскрымінацыйных мер прававога і эканамічнага характару ў дачыненні да недзяржаўных СМІ.

Часткова выканана. Усе недзяржаўныя выданні, якія звярнуліся ў дзяржаўнае прадпрыемства-манапаліст па распаўсюдзе СМІ па падпісцы «Белпошта», уключаны ў падпісныя каталогі. Дзяржаўныя прадпрыемствы сістэмы «Белсаюздрук» прадаюць праз сваю рознічную сетку выданні незалежна ад іх рэдакцыйнай палітыкі. Такім чынам, дзяржава адмовілася ад шэрагу дыскрымінацыйных мер эканамічнага характару ў дачыненні да недзяржаўных СМІ. Аднак захоўваецца фінансаванне за кошт дзяржаўнага бюджэту дзяржаўных СМІ на пазаконкурснай аснове.